‘Het Team Internationale Misdrijven onderzoekt allerlei soorten oorlogsmisdrijven: misdrijven die lang geleden zijn gepleegd, of recentelijk, zoals tijdens de oorlogen in Syrië en Irak. Het gaat altijd om misdaden die zo gruwelijk zijn dat ze niet verjaren. Ons doel is om de mensen die hiervoor verantwoordelijk zijn op te sporen en te berechten. We kiezen daarbij geen partij in een conflict. Soms worden verdachten tegelijkertijd ook voor andere delicten vervolgd, zoals Nederlandse uitreizigers die banden hebben met terroristische organisaties. 

 Het Openbaar Ministerie kan oorlogsmisdadigers alleen voor de rechter brengen als er een duidelijke Nederlandse link is. Dat betekent dat het slachtoffer of de dader Nederlands moet zijn, of dat de dader zich in Nederland moet bevinden. We hebben beperkte universele rechtsmacht zoals dat heet; in sommige andere landen zoals Duitsland zijn de bevoegdheden iets ruimer. 

Ik kan niet ingaan op onderzoeken die nog lopen, maar in het algemeen is onze werkwijze zo: Een onderzoek kan gestart worden na een aangifte of een melding, maar we doen ook zelf vooronderzoek. Dan moet je denken aan contacten met NGO’s, onderzoek in open bronnen, het horen van getuigen, al dan niet via rechtshulp in het buitenland, en natuurlijk maken we gebruik van de bevoegdheden die we als opsporingsautoriteit hebben. Pas als er voldoende bewijs is dat de dader ook direct aan de Internationale Misdrijven te linken is, kunnen we besluiten dat het onderzoek een echte zaak wordt. Dat betekent dat je ooggetuigen nodig hebt, beeldmateriaal of bepaalde documenten. Dat is soms zoeken naar een speld in een hooiberg en kost veel tijd. Zo heb je voor elke juridische handeling in het buitenland toestemming nodig. Ook moeten getuigenverklaringen op een juridisch correcte manier opgetekend zijn, die kunnen niet zomaar worden overgenomen. 

Om een zaak zorgvuldig op te bouwen heb je dus geduld nodig. Want uiteindelijk moet al het bewijs de toets van een rechtbank kunnen doorstaan, om tot een veroordeling te komen.’

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Voorafgaand aan de uitzending legden we de volgende vragen voor over het Nederlandse beleid zoals in 2020 door toenmalig minister Stef Blok aan de Tweede Kamer is verzonden, in antwoord op vragen van CDA-kamerleden Van Toorenburg en Helvert.

1. Wat houdt het ‘actief benaderen’ in; hoe gebeurt dat? 

·       Nederland zet actief in op bewijsgaring van misdaden begaan tegen de Jezidi-gemeenschap in een veilige omgeving via Yazda, UNITAD en het IIIM.

·       Het zijn dus deze organisaties die contact hebben met slachtoffers en slachtofferorganisaties voor het vergaren van getuigenverklaringen. 

·       Vanwege juridische onpartijdigheid is de aard en inhoud van die contacten iets wat tussen betreffende organisaties en slachtoffers blijft. 

·       Betrokken slachtofferorganisaties, UNITAD en IIIM bepalen aan de hand van internationale standaarden met welke slachtoffers wordt gesproken. 

·       Het hangt af van de situatie of de organisaties (Yazda, UNITAD en IIIM) een slachtoffer of slachtofferorganisaties benaderen, of dat dat juist andersom gebeurt. 

·       Daarbij staat voorop dat slachtoffers zelf de keuze moeten maken of zij hun verhaal willen delen of niet. 

·       De bewijzenbanken UNITAD en IIIM hebben inmiddels getuigenverklaringen verzameld van een breed scala aan slachtoffergroepen, waaronder ook de Jezidi-gemeenschap

2. Waar staan we met die ‘later te voeren procedures’?

·       Nederland hecht belang aan consciëntieuze bewijsvergaring volgens internationale standaarden. 

·       Het gaat hier om enorme hoeveelheden informatie en bewijs die moeten worden onderzocht en geanalyseerd. 

·       Dit proces kost tijd en mankracht en vergt precisie om daadwerkelijk bij te dragen aan de vervolging en berechting van ISIS-strijders. 

·       Het IIIM heeft meer dan twee miljoen bewijsstukken verzameld en ontwikkelt analyses ter ondersteuning van jurisdicties die deze misdaden onderzoeken om daders verantwoordelijk te houden. 

3. Hoe kijken jullie aan tegen de bevinding dat Jezidi slachtoffers niet gehoord worden/geen ingang kennen naar deze organisaties?

·       Voor Nederland is het van groot belang dat slachtoffers van de Jezidi-gemeenschap een getuigenverklaring kunnen afleggen die kan dienen als bewijslast in later te voeren procedures. Het verzamelen, consolideren, bewaren en analyseren van bewijsmateriaal zijn allemaal onmisbare stappen in de strijd tegen straffeloosheid.

·       IIIM en UNITAD staan hierover in contact met de Jezidi-gemeenschap. Het zijn de betrokken slachtofferorganisaties, UNITAD en IIIM die aan de hand van internationale standaarden bepalen met welke slachtoffers wordt gesproken.