Michel Krielaars wint VPRO Bob den Uyl Prijs 2015

Nu steeds meer plekken in de wereld geregeerd worden door onrust en chaos, zijn goede verslaggevers, correspondenten en schrijvers belangrijker dan ooit om ons te helpen begrijpen wat er gaande is. Gelukkig zijn er journalisten die zich buiten de gebaande paden en hun veilige hotelkamer wagen om verslag te doen van het leven in al die brandhaarden. De reisliteratuur is een genre dat zich bij uitstek leent voor bespiegeling en verdieping, omdat zij de journalistieke waan van de dag achter zich laat.

De jury las met groot genoegen de oogst van het afgelopen kalenderjaar, maar plaatst ook een kritische kanttekening. Veel boeken hadden baat gehad bij een strenge redacteur. Wanneer de lezer te vaak struikelt over een slordige of ronduit onjuiste formulering, is dat funest voor de geloofwaardigheid van een verhaal.

Gelukkig bleven er genoeg titels over die alle eigenschappen van een goed reisboek in zich verenigen. Onze vijf genomineerden wisten de jury te verbijsteren, ontroeren, amuseren en wakker te houden.

Gerbert van der Aa is een van de weinige Nederlandse journalisten die de weg weten in landen als Mali, Niger en Libië. In Terug naar Timboektoe ontrafelt hij de mythe van de Toeareg. Dankzij zijn kennis van dit moeilijke gebied slaagt hij erin het romantische beeld dat al eeuwenlang over deze trotse, vrijgevochten woestijnnomaden bestaat te nuanceren. Dwars door de Sahara voert hij de lezer mee naar de legendarische maar gevaarlijke stad Timboektoe.

Van der Aa beleeft aanstekelijke, haast Kuifje-achtige avonturen, maar weet intussen het beeld van de gesluierde nobele nomaden in een historische context te plaatsen. Dat alles gebeurt op een verfrissende en toegankelijke manier die het moeilijk maakt dit boek weg te leggen voordat de laatste pagina is bereikt.

 

Koert Lindijer stelde zichzelf ten doel de recente geschiedenis van het verdeelde Sudan en de nieuwe staat Zuid-Sudan inzichtelijk te maken. In De vloek van de Nijl ontmoet hij niet alleen rebellenleiders, dorpsoudsten en studenten, maar ook politieke en militaire kopstukken uit het noorden en zuiden die elkaar in een wurggreep houden. Hij laat zien hoe de Zuid-Sudanese gemilitariseerde elite soepel heeft leren navigeren tussen persoonlijk belang en geopolitiek opportunisme.

Lindijer heeft niet alleen een verbluffende kennis van de regio, hij is ook in staat helder te verwoorden waarom internationaal optreden gedoemd is te mislukken. Door regionale en mondiale dynamiek met elkaar te verbinden, raakt Lindijer aan de kern van de instabiliteit in deze regio. De vloek van de Nijl getuigt van een diepgaand inzicht in de problematiek en is een lichtend voorbeeld van journalistiek vakmanschap.

Pieter Waterdrinker bewijst met De correspondent zijn reputatie als duivelskunstenaar. Hij combineert het observatievermogen van de journalist met de stilistische brille van de romancier. Feit, fictie, reisverhaal en autobiografie lopen door elkaar heen. Waterdrinker voelt zich thuis in het rauwe Rusland, waar drank, geweld en mooie vrouwen nooit ver weg zijn. Vertrouwde ingrediënten die dankzij de gouden pen van de verteller het cliché ver ontstijgen.

Onvergetelijk is het verhaal over de bewoners van het appartementencomplex waar de auteur zelf woont. Hij brengt de complexe Russische maatschappij terug tot menselijke proporties in dit soms hilarische, dan weer schrijnende portret van zijn buren. Waterdrinker stelt zich niet op als beschouwende buitenstaander maar weet Rus met de Russen te zijn. Wie De correspondent leest, heeft het gevoel werkelijk iets van Rusland te begrijpen.