Hoop is een zeer menselijke maar vaak onderbelichte gemoedstoestand. Filosoof Ernst Bloch was één van de weinigen om een uitgebreid boekwerk te schrijven over hoop: Das Prinzip Hoffnung (1947), over de neiging van mens en natuur om te streven naar een sociaal en technologisch betere wereld. In de literatuur is de hoop een populairder onderwerp, waar ze achterblijft in de doos van Pandora, of in verhalen over het beloofde land of de hemel.
Boeken
Roland van der Vorst
Hoop is een zeer menselijke maar vaak onderbelichte gemoedstoestand. Communicatiedeskundige Roland van der Vorst probeert in zijn boek 'Hoop' vat te krijgen op de aard en de werking van hoop en hoopgevers.
Volgens reclamemaker en socioloog Roland van der Vorst is hoop het najagen van van het niet-bestaande. Het gaat niet over feiten of een realistische voorstelling van zaken. Het is een directeur die aan het begin van het jaar zegt “wat zou het geweldig zijn als we dit jaar 10% winst zouden maken” in plaats van “we móeten dit jaar 3% winst behalen”. Hoop is de remedie tegen apathie, tegen fatalisme, wanhoop, en is bovenal iets dat aangeleerd moet worden. Het is een onzeker gevoel en een voorbeeld van uitgestelde behoeftebevrediging. Een onderzoek waarbij kleine kinderen een marshmallow kregen met de belofte dat ze een extra marshmallow kregen mits ze de marshmallow een kwartier lang niet opaten wees uit dat zulke uitgestelde behoeftebevrediging bij kinderen nog moeilijker is dan bij volwassenen. Er bleek echter ook dat kinderen die beter waren in het uitstellen van hun beloning later gelukkiger en succesvoller werden. Je niet neerleggen bij de huidige situatie maar hopen op iets beters in de toekomst is niet alleen zeer menselijk, maar ook bevorderlijk voor het levensgeluk.
Van der Vorst onderscheidt vier verschillende soorten hoop. Zo bestaat er de christelijke hoop, waarbij men na een lang en godsvruchtig leven hoopt in de hemel te eindigen, heel lang en redelijk passief hopen op een beloning voor goed gedrag. Een tegenhanger hiervan is de prestatiehoop. Helden, sporters, voorvechters of idealisten die stellen dat je je ideaal ook nú kan verwezenlijken. Gemoedshoop is ontstaan tijdens de romantiek, waar men een heerlijke staat van zijn wilde bereiken door middel van de kunst, de literatuur of de liefde. Tenslotte is er het moderne gelegenheidshoop. Tegenwoordig geloven nog weinigen in een God, maar ook vertrouwen in wereldlijke leiders is laag wat als gevolg heeft dat mensen slechts incidenteel hun hoop stellen op een betere wereld. Schrijnend voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de postcodeloterij, waarbij een deel van de opbrengt wordt besteed aan een goed doel. Zo wordt de hoop bijna een gedachte achteraf, een charmant maar verouderd principe.
Het verlangen naar hoopvolle verhalen en inspirerende leiders is echter terug. Hoewel de hoop op bepaalde idealen in de vorige eeuw afschuwelijke taferelen heeft opgeleverd waardoor het nastreven van het ideaal in het algemeen werd afgewezen, blijkt de hoop een blijvende factor.