‘Helaas heb je net de pythons gemist,’ zegt Samantha Castano als ze ons binnen laat in het Klokgebouw in Eindhoven. Terwijl we door de verlaten ruimtes van de voormalige Philipsfabriek dwalen, toont ze op haar telefoon een foto van een meterslange slang om haar nek. Zo erg vinden we het eigenlijk niet dat ze al weg zijn, en bovendien zijn er nog genoeg exotische dingen te zien in de hal waar we terechtkomen. Op de grond scharrelen schattige robotjes rond, in het midden hangt een bol met fel licht en overal staan en hangen planten. In een hoek een berg met appels, als een soort waterval. In het midden staat een bolvormige camera op een statief. Daar omheen beweegt een kleine donkere vrouw in witte kleren en met een neonketting om haar nek. Achter een zwart doek zit Steye Hallema. Hij draagt een scheve pet en een lichtblauw sweatshirt met Mickey Mouse erop. Geconcentreerd tuurt hij naar de monitor voor hem. ‘Hou het klein,’ zegt hij tegen actrice Mezhgan Saleh. ‘Jij bent de minimalistische oermoeder.’
De toekomst bevindt zich even in het VPRO medialab in Eindhoven, waar de virtual reality-app van De volmaakte mens wordt gemaakt.
©
samantha castano
Steye Hallema (VPRO medialab) met acteur Wieger Wobbe Windhorst (l) en kostuumontwerpster Marouscha Levy
We zijn terechtgekomen in de toekomst, dat wil zeggen, die toekomst die gecreëerd wordt door programmamaker Hallema en producer Castano van het nieuwe vpro medialab. Deze Eindhovense dependance ging in maart van start, en het eerste project is een virtual reality-app naar aanleiding van de televisieserie De volmaakte mens. Toepasselijker kan bijna niet, want het programma onderzoekt net als het medialab de technologische toekomst en de gevolgen daarvan voor ons mensen. ‘In het medialab zoeken we naar nieuwe manieren om verhalen te vertellen wanneer radio en televisie secondair worden,’ zegt Castano. ‘Dat kan bijvoorbeeld aan de hand van virtual reality of hologrammen, maar ook met een al langer bestaand medium als een app. Ook brengen we de gevolgen van de nieuwe technologieën voor het voetlicht. We willen mensen bewust maken van wat er allemaal kan en gebeurt op dit gebied.’
De virtual reality-app is eigenlijk een korte film waar de kijker zelf onderdeel van uitmaakt. Wie de app downloadt en de kartonnen vr-bril opzet, belandt in een nieuwe, toekomstige, ‘volmaakte’ wereld. Die ziet eruit als een soort futuristisch paradijs, legt Hallema uit. ‘Niemand weet hoe de toekomst eruit ziet, we weten alleen wat we nu denken hoe de toekomst eruit ziet. Daarom heb ik futuristisch aandoende elementen gecombineerd met het aloude scheppingsverhaal, met appels, bomen, slangen en Adam en Eva. Dat vind ik goed passen, want we staan wat betreft technologie ook middenin een scheppingsverhaal. Alles wat er nu gaande is, met kunstmatige intelligentie en logaritmes die de macht overnemen, kun je zien als beginpunt van een technologisch systeem waarin we als mens opgenomen worden.’
©
Samantha Castano
Mezhgan Saleh als de goeroe
De dame in het wit is een goeroe, die de kijker leidt door een soort meditatie en feliciteert met zijn 374ste verjaardag. Dat is de scène die als volgende wordt opgenomen. Actrice Saleh krijgt een taart vol met kaarsjes in haar handen. Een rustige stem begeleidt haar bewegingen: ‘Ik zie wat jij allemaal kunt zijn. Jouw grenzeloze zelf. Jij kunt alles zijn. Jij bent bijna volmaakt.’ Als ze er goed op staat, schuift ze een paar meter op en herhaalt ze de scène. Want straks moet ze op de kijker af komen lopen, welke kant hij ook op kijkt.
De film duurt maar vijf minuten, maar er wordt een week lang van ’s ochtends negen tot ’s avonds tien uur gefilmd. Tot de figuranten behoren behalve de pythons ook nog een bejaarde Adam en Eva, drones en de zogenaamde nanobots. En vanuit alle standpunten moet het kloppen. Castano: ‘Bij andere vr-apps die ik heb uitgeprobeerd, ben je onderdeel van je omgeving. Je zit bijvoorbeeld in een achtbaan, of backstage bij een concert. Maar in onze app ben je ook echt onderdeel van het verhaal.’
Hallema is een pionier op het gebied van virtual reality. Hij heeft met zijn band al eens een videoclip in vr gemaakt. ‘Je moet heel anders denken dan bij een gewone film. Daar legt de regisseur de focus van de kijker op een bepaalde plek. Maar die regels gelden bij vr niet, want je kunt helemaal om je heen kijken. Het is eigenlijk geen film, maar een persoonlijke ervaring. Bij film ben je als kijker passief, bij virtual reality ben je zelf de hoofdpersoon. Als maker moet je dus alle communicatieregels opnieuw uitvinden.’
©
VPRO
De cardboard vr-viewer
‘Toen ik voor het eerst een vr-bril opzette, werd ik meteen misselijk,’ vertelt Wieger Wobe Windhorst als de crew even pauze neemt om pasta te eten. ‘Maar als je verschillende vr-films hebt bekeken, dan besef je: dit is een revolutionair medium. Je kunt er heel toffe, en ook heel enge dingen mee doen.’ Windhorst speelt mee in de film, zijn rollen zijn ‘het niets’ en ‘het oog’. Daarvoor hees hij zich in strakke pakken waarmee hij in de achtergrond opgaat. Maar hij dacht ook mee over de inhoud. ‘We zijn op zoek gegaan naar een dubbele laag. Het proces van de volmaakte mens heeft ook iets engs. Die kant willen we ook laten zien, er hangen veel ethische kwesties mee samen. Uiteindelijk wordt de kijker gevraagd of hij klaar is om zijn lichaam de laatste update te geven. Ik hoop dat de kijkers die zich in de vr-ervaring begeven, ook vragen over de werkelijkheid gaan stellen: wat is echt en waarom?’
©
samantha castano
Adam en Eva: Francis Sinceretti en Laila Buskop op de set van de virtual reality-app De volmaakte mens
‘Je behoort tot de vierde generatie enhancete mens. Geoptimaliseerd, samengesteld uit zeven ouders, al zestig jaar vrij van welke ziektes dan ook,’ klinkt de stem door de ruimte. Hallema legt uit: ‘Het doel van dit project is de volmaakte mens invoelbaar te maken. We willen verbeelden hoe het is om al deze keuzes te hebben.’ Vier studenten van de mediadesign aan de Fontys Hogeschool zijn druk bezig de nanobots te bedienen via een laptop. Voor een opdracht voor hun opleiding hebben ze ze geprogrammeerd. Ze kunnen de plantjes water geven met een gietertje, rondlopen, gaan liggen en weer opstaan. ‘De jungle vibe tegenover de robots heeft iets futuristisch, maar ook religieus,’ zegt student Cas Slaats. ‘Dat contrast vind ik heel tof.’ Virtual reality vindt hij ‘supercool, omdat je er helemaal in op kunt gaan. Maar het kan ook creepy worden. Het lijkt me raar als iedereen afgesloten thuis op de bank zit en niet meer in het echte leven met elkaar omgaat. Ik vind dat je ook samen door de virtuele wereld moet kunnen gaan.’
‘Wat heel gek is aan de ervaring, is dat je letterlijk een bord voor je kop hebt,’ zegt ook Castano. ‘Je kunt, terwijl je eigenlijk op de bank zit, tegelijkertijd in de kroeg of op een verjaardag zijn. Maar de virtual reality-ervaring met andere mensen om je heen kan heel ongemakkelijk zijn. Ik weet bijvoorbeeld niet wat ik dan met mijn handen moet doen. Wat het medium met je doet, op een sociale en persoonlijke manier, is heel interessant. Hier in Eindhoven onderzoeken we dus, net als bij De volmaakte mens, wat technologie met je kan doen.’