'Het moest er leuk uitzien'

Waar heeft u dit vak geleerd?
‘Toen ik in 1964 bij de NTS kwam, was er nog helemaal geen opleiding voor. Ik kwam van de kunstnijverheidschool en werd gewoon in het diepe gegooid. Ga jij maar een decortje bouwen. De eerste maanden schiet je alleen maar bokken, maar daar leer je veel van. En langzamerhand ontstond zo decorontwerp. Tekenen, rotsen maken van pakpapier, verkreukelen en op latjes spannen. Eerst bij Flip de tovenaarsleerling. Daarna Pipo de clown, en zo ging het langzaam verder. Bijvoorbeeld ’n Avondje uit met… Corry Brokken. Daarna kwamen er steeds meer van dat soort shows. Adèle Bloemendaal, Jenny Arean, Conny Stuart, iedereen had wel een show. Maar het grootst waren de 1-2-3-shows bij Joop van den Ende in Aalsmeer, met Rudi Carrell en Ted de Braak. Dat was iedere week weer een gigantisch decor. Het voordeel was dat Joop van decor hield. Ik kon geweldig goed met hem opschieten. Hij heeft mij weleens gezegd: “Als ik kon tekenen, was ik ook decorbouwer geworden.” De decors bij de 1-2-3-show kostten gemiddeld 90.000 gulden per keer, met uitschieters naar 120.000. Voor decorontwerp was dat heel veel geld.’

Het begint met tekenen.
‘Altijd. Ik heb honderden tekeningen gemaakt. Vond ik ook leuk om te doen. Meestal maakte ik er wel vijf voor een decor. Die werden uitgewerkt door twee assistenten, die het op schaal tekenden. Meestal een op tien, voor details soms een op twintig en als het echt ingewikkeld was een op een. Daarna kwam er een bouwploeg van een man of twintig die het dan ging maken. Maar tegenwoordig kunnen de meeste decorontwerpers helemaal niet meer tekenen. Men maakt nu moodboards. Dat houdt in dat je plaatjes uitknipt van dingen die je mooi vindt, uit tijdschriften als Schöner Wohnen, Avenue of Elegance. Die plak je op een vel en dan zeg je: dit wordt de open haard en dit zijn de gordijnen. Een sfeerbeeld, ja, gemaakt van dingen die er al waren.’

Waren er ook trends in decorbouw?
‘Zeker. Dan was er een weer een periode dat alle ontwerpers alles met plexiglas wilden doen. Oh, moet je kijken, een tafel van plexiglas. Wauw, te gek, dat wil ik ook! Dan waren het weer een tijdje draperieën. Dat was aan mode onderhevig. Maar het vak decorontwerper bestaat eigenlijk niet meer. Iedereen die een beetje overweg kan met Photoshop of met een van de 3D-programma’s kan een decor maken. Je hoeft er niet meer voor te kunnen tekenen.’

Decorontwerpen is een van de vele oude ambachten geworden.
‘Ja, steeds meer. Het is ook heel vervelend dat het voor steeds minder geld moet. Tegenwoordig vragen ze vijf ontwerpers iets te maken. Gaan die jongens aan de slag, maken ze een moodboard of maquette en dan wordt er eentje gekozen. Die andere vier krijgen 150 euro en kunnen weer gaan. Ik heb ook decors voor theater gemaakt. Op de oude affiches van de voorstellingen stonden niet alleen de namen van de regisseur en de acteurs, maar ook van de decorontwerper. Zie je bijna niet meer. Bij televisie gaat de aftiteling te snel, als de decorontwerper al genoemd wordt. Het vak is voorbij.’

Doet dat pijn?
'Bij mij niet meer.’

Weet u nog wat u allemaal gemaakt heeft?
‘Nee, absoluut niet. Ik krijg af en toe dingen opgestuurd met de vraag: heb jij dat gemaakt? Geen idee. Van alle speelfilms weet ik het nog wel, maar van de televisieprogramma’s niet.’

Wordt er geplagieerd in de decorwereld?
‘Vast wel. Jaren geleden was ik met mijn vrouw op vakantie op Madeira. Daar werd op een dorpsplein een podium opgebouwd met een decor. Mijn vrouw zei: “Dat lijkt wel een van je Eurovisiedecors.” Zij liep naar voren en begon een praatje met de jongens die daar mee bezig waren. Die vertelden haar dat ze het decor zo mooi hadden gevonden dat ze het ontwerp ook maar gebruikt hadden. Daar hing dus een soort aftreksel van een van mijn songfestivaldecors. Dat was wel leuk.’

Hoe weet u of een decor goed is?
‘Wist ik helemaal niet. Je maakt het en je ziet wel. Ik heb voor Por favor, een cursus Spaans van Teleac, een keer een heel decor gesimuleerd door een anamorfose op de studiovloer te schilderen.’

Pardon?
‘Een anamorfose is een vertekende afbeelding die er alleen vanuit een bepaalde hoek normaal uitziet. Op wegen zie het vaak, bijvoorbeeld met de cijfers die de snelheid aangeven. Je kunt het effect ook met ronde spiegels creëren. Kijk, deze heb ik ook gemaakt.’ (De Groot toont twee kubussen van plexiglas met kokerspiegels in het midden. De ene met een anamorfosetekening van het schip De Batavia, de andere van een bolide.)

Maar dat is toch heel moeilijk?
‘Het is ook moeilijk. Je kunt er helemaal gek van worden, maar ik zal het je uitleggen.’ (Hij slaat een oud instructieboek open, en schetst met potlood geduldig en begrijpelijk de principes van anamorfose.)

Ik snap het principe, maar…
‘Of dit. Ik was twee jaar geleden op een oude begraafplaats in België. Vind ik leuk. Al die waanzinnige stenen huisjes waar de dooien in liggen. In de afvalhoek lag tussen de oude kransen een messing plaatje dat op een kruis had gezeten. Was weggegooid. “Die neem ik mee,” zei ik tegen mijn vrouw. “Kun je niet maken,” antwoordde ze. Toch gedaan en dat is de deksel van deze koektrommel geworden. Je ziet nog de plek waar de spijkertjes zaten.’

U bent heel technisch.
‘Niet héél technisch.’

Wel.
‘Ik vind het leuk om dingen te maken.’

Tijdens uw loopbaan kreeg televisie kleur. Was dat een voordeel als decorbouwer?
‘Een voordeel en een nadeel. In zwart-wit kon je alles bij elkaar gooien, als het maar de juiste grijswaarden had. Een huiskamer met een gele bank, knalgroene fauteuil en oranje tafel als decor? Geen probleem. Het zag er niet uit, maar op televisie had het de juiste grijswaarden. We wisten: dit groen is grijswaarde zes, dit oranje is vier. We vertaalden de kleuren. Toen de kleurentelevisie kwam, gingen we bij toerbeurt naar Philips om tijdens de proefperiode in het NatLab mee te kijken wat wel en niet werkte. Werd met een testdecor onderzocht welke contrasten de camera wel en niet kon pakken. Een wit overhemd ging niet. Dat moest even in de thee, zodat het een vleeskleurtje kreeg. Op het televisiescherm werd het dan wit. Nu kan alles.’

U heeft ook de artdirection gedaan van veel films.
‘Dat waren grote opdrachten. De eerste was Professor Columbus. Die is geflopt. Daarna met Paul Verhoeven onder meer Turks fruit, Keetje Tippel, Soldaat van Oranje, De vierde man en Zwartboek. Tijdens Turks fruit was ik in dienst van de NTS en het was niet de bedoeling dat je erbij schnabbelde. Daarom heb ik dit onder een andere naam gedaan.’