Markeren is van alle tijden en zorgt voor rust en overzicht blijkt uit een allesbehalve wetenschappelijk onderzoek onder VPRO Gids-lezers. ‘Soms zet hij een kruisje in mijn rondje, gezellig.’
Markeerders houden van overzicht, structuur en zijn soms bang om iets te missen.
‘Ik dacht dat ik de enige was met die afwijking, maar blijkbaar zijn er meer!’ schreef een lezeres naar aanleiding van de markeeroproep in VPRO Gids #3. Dat kun je wel zeggen. Tot onze aangename verrassing ontvingen we meer dan 160 reacties over dit onderwerp. Die persoonlijke ontboezemingen, vaak vergezeld van bewerkte gidspagina’s, geven een interessant en intiem inkijkje in het gebruik van uw favoriete omroepblad.
Niets meer aan doen, roepen wij in Villa VPRO als de gids op donderdagmiddag klaar is en naar de drukker gaat, maar daar denken veel lezers heel anders over. Die gaan een week later de gids te lijf met pen, stift of zelfs mes om hem naar hun hand te zetten. Alsof het een wekelijks doeboek is. Prima, want een gepersonaliseerd exemplaar, helemaal op maat, kun je natuurlijk het allerbeste zelf maken. Ook, of misschien wel juist, in een tijd waarin marktonderzoek en algoritmes steeds vaker bepalen wat u wilt zien of lezen.
Markeren is, modern gezegd, genderneutrale symboolpolitiek. Mannen strepen net zo lief aan als vrouwen en gebruiken, tenzij een gids gedeeld wordt, dezelfde symbolen. Het cirkeltje (O) is veruit het populairst onder markeerders, maar ook het kruisje (X), uitroepteken (!) en vraagteken (?) komen veel voor. Ook wordt er aangestreept of onderstreept. Degenen die dat doen, noemen zichzelf soms strepers in plaats van markeerders. Dat is wat ons betreft ongewenst. Niet alleen omdat het klinkt als strebers, maar voor je het weet hebben we het straks ook over cirkelaars, aankruisers en haakjeszetters. Eind zoek. Daarom houden we het op markeerders.
basismateriaal
Hoewel op sociale media het hartje een ongekende opmars heeft gemaakt, moet markerend Nederland daar niets van hebben. Ook de opgestoken duim waarmee Facebookgebruikers aangeven iets leuk te vinden, ook wel liken genoemd, is geen markeersymbool. Dat heeft vermoedelijk niets te maken met de snelheid waarmee een hartje of een duimpje gezet kan worden en ook niet met het tuttige karakter van deze tekens. Maar wie eenmaal voor symbooltjes heeft gekozen, zal daar niet snel van afwijken. De markeerderslegenda is dan ook nogal statisch.
Het enige opmerkelijke verschil in markeergedrag tussen mannen en vrouwen betreft de ‘sociale’ attenderingsfunctie. Vrouwen markeren vaker programma’s waar ze anderen op willen attenderen. Niet alleen huisgenoten met wie de gids gedeeld wordt, maar ook familieleden, collega’s of kennissen. Die kunnen een berichtje (tip) verwachten dat ze ergens naar moeten kijken, of ze ontvangen een artikeltje. Attent.
Wat materiaalkeuze betreft zijn markeerders vrij behoudend. Als basismateriaal is de blauwe pen favoriet. Wie daar eenmaal aan gewend is, gaat niet snel over op een ander kleurtje of op moderner materiaal. Dat is best bijzonder, want het markeerassortiment in de betere kantoorboekhandel heeft eind vorig millennium een enorme modernisering doorgemaakt. Daar liggen professionele markeerstiften van verschillend formaat en in bijna elke neonkleur. Toch is er maar een enkeling die met zo’n brede marker roze, lichtblauwe of gele lijnen trekt. Het gebruik van die schreeuwerige, door sommigen zelfs ordinair genoemde kleuren is ook niet zonder gevaar. Er is altijd kans op doordruk, de nachtmerrie voor markeerders. Dat bijvoorbeeld na het markeren van de Film van de dag op zaterdag ook de herhaling van De curling quiz op de achterkant van de pagina een kleurtje heeft gekregen. Dit schrikbeeld is niet de belangrijkste reden voor het uitblijven van markeerinnovaties. In de tijd dat veel markeerders begonnen, waren deze markers nog schaars en prijzig. En meenemen van kantoor, dat doet men niet, althans niet te vaak.
FoMO
Natuurlijk is de signaleringsfunctie, ‘dit wil ik zeker niet missen’, de belangrijkste reden om te markeren. Die functie is door de komst van moderne opnamemethoden en Uitzending Gemist veel minder belangrijk geworden. Een programma totaal en voorgoed missen komt nog maar zelden voor en dat was ooit anders. Iedereen onder de zeg vijftig jaar heeft de echte harde markeernoodzaak niet gekend. Daarom zijn er weinig jonge markeerders, en zonder nieuwkomers of starters dreigt de markeermarkt te vergrijzen.
De bezorgdag van de gids, bijna altijd dinsdag, blijkt de favoriete markeerdag. Andere markeermomenten zijn onder meer woensdag, bij het ontbijt, zaterdag, voordat NRC komt, of zelfs zaterdagmiddag. Op zondag en maandag wordt weinig gemarkeerd.
Markeerders houden van overzicht, structuur en zijn soms bang om iets te missen. FoMO, Fear of Missing Out, wordt dan al snel geroepen, maar aan deze modieuze medische etikettering doen wij niet mee. Anders belandt markeerpret nog in DSM-5, het handboek voor psychische stoornissen. Daar spint alleen de farmaceutische industrie garen bij.
In meerpersoonshuishoudens wordt de gids soms door twee lezers gemarkeerd. Dat kan lastig zijn, maar in de praktijk leidt dit zogeheten duomarkeren gelukkig zelden tot serieuze problemen. Er is respect voor elkaars markeringen en ook wordt soms al voor de ander gemarkeerd. ‘Ik weet wat hij leuk vindt,’ schreven verschillende respondenten.
Als symbolen de ruimte moeten delen, ontstaat er geen frictie, maar eerder een romantische, welhaast erotische harmonie. ‘Mijn echtgenoot volgt met kruisjes en, gezellig, soms een kruisje in mijn cirkeltje.’
Pijnpunt
De toename van het aantal opname- en terugkijkmogelijkheden is niet ten koste gegaan van de markeerkwantiteit. Deze paradox is te verklaren uit het feit dat mediaboxen tegenwoordig wel vier programma’s tegelijk kunnen opnemen. Dat gebeurt ook, vooral op de vpro-zondag, en al die opnamen krijgen een symbool in de gids.
Pijnpunt in markeerkringen, en wellicht ook onder niet-markeerders, is de plek van de Belgische zenders. Voor het gemak en het overzicht wil men die naast npo 1, 2 en 3 op de plek van Cultura en de commerciële zenders. Deze nationalistische indeling wordt ondermijnd door het omvouwen van pagina’s of door Vlaamse programma’s op de npo-pagina’s bij te schrijven. Ruud de Brouwer uit Tilburg pakt dat zelfs semiprofessioneel aan. Hij stuurde een fraaie handleiding van het snij- en plakwerk waarmee hij elke week zijn gids herindeelt.
Andere lezers geven met nummertjes de kijkvolgorde aan, raadplegen imdb voor filmtips en de bbc-website voor wijzigingen. Smakelijke kijkmenu’s met voor- en nagerechten worden samengesteld, een markeer-top vijf en veel artikelen worden gearchiveerd in mapjes en boekjes. Soms worden ze zelfs met dvd’s naar familieleden overzee gestuurd. Het is geen markeren, maar er zijn ook lezers die tv-tips in hun agenda schrijven, en de gids wordt ook als agenda gebruikt. Prima, al kunnen we niet ingaan op het verzoek om meer wit aan de bovenkant van de gidspagina’s voor tandartsafspraken of boodschappenlijstjes. Een handige Limburger recyclede een oude gsm en de organiser daarvan herinnert hem er elke ochtend met piepjes aan wat die dag moet worden opgenomen. Dat in Vleuten met creatief knip- en plakwerk huisgenoten bedrogen worden met valse programmagegevens verdient geen ruchtbaarheid. De ontroerende mail van een 55-jarige Zaltbommelse krijgt die wel, omdat zij niet alleen haar eigen gids markeert. ‘Ook bij mijn dementerende moeder van 91 wordt de VPRO Gids door mij voor haar ingevuld. Haar eigen pogingen vind ik ook terug. Aangestreept, met een bibberig lijntje.’
Hoeveel markeringen daadwerkelijk een vervolgactie krijgen in de vorm van kijken of opnemen is onbekend. En dat is helemaal niet erg, blijkt uit deze reactie: ‘Ik weet wanneer Door het hart van China of Zondag met Lubach worden uitgezonden en die hoef ik eigenlijk niet te omcirkelen, maar ik doe het lekker toch. Het is zo fijn om een cirkeltje te zetten. (…) Gek, het lijkt wel of de grootste vreugde ligt in het vooruitzicht op de te kijken programma’s.’