Meer dan rum en dikke sigaren

De autoriteiten zien natuurlijk liever een niet te negatief beeld van Cuba. ‘Maar er is niets ondernomen om ons een bepaalde richting op te duwen,’ zegt de regisseur. ‘Ze begrijpen dat we een journalistiek programma maken en geen promotiefilmpje, dat Cuba een land in ontwikkeling is waar ook minder mooie kanten aan zitten. Maar onze missie ook niet systeem onderuit te halen, we willen zien wat zich hier werkelijk afspeelt.’

De afgelopen jaren is er veel veranderd op het Caraïbische eiland. Voor het eerst in vijftig jaar is er geen Castro aan de macht. Er is een nieuwe grondwet in de maak, waarin onder meer privébezit en het homohuwelijk worden erkend. Toch zijn al die nieuwe ontwikkelingen niet direct te merken als je voet zet in Havana, vindt De Gruyter.

‘In eerste instantie lijkt er weinig veranderd: er zij nog steeds oude Amerikaanse auto’s, verveloze huizen en behoorlijk wat armoede. Gisteren zijn we drie winkels af geweest op zoek naar water. Pas als je in de samenleving duikt en bij mensen thuis komt, hoor je wat er wel verandert.'

'Cubanen mogen op kleine schaal hun eigen geld verdienen, waardoor ze net iets meer kunnen kopen. De mensen laveren tussen allerlei regeltjes door kijken hoe ver ze kunnen gaan. Zo is er een lijst met beroepen die je als zelfstandig ondernemer mag uitvoeren. Hoewel er alleen internet te ontvangen is in kleine wifiparkjes, gaat daardoor voor de Cubanen de wereld open. Ze zien wat ze missen, maar worden ook steeds ondernemender. Er zijn rappers en bloggers op Cuba, al is er nauwelijks wifi. Sommige Cubanen komen vooruit, maar anderen blijven achter. Dat is ook een verandering: niet iedereen is meer gelijk.’

De Gruyter werkte vaker in Latijns-Amerika en was al in de jaren negentig voor het eerst op Cuba. Maar voor het begrip van het land en de toegang tot de bevolking helpt het enorm dat ze de Cubaanse Nederlander Capetillo bij zich hebben.

‘Veel Cubanen van de generatie van Yuri zijn vertrokken, dat wordt niet toegejuicht. Maar gelukkig wordt hij goed ontvangen en voor ons heeft zijn aanwezigheid een enorme meerwaarde. Hij kijkt niet met de ogen van een buitenstaander, maar weet wel hoe Nederlanders denken. In de afgelopen vijftien jaar is hij westerling geworden, maar zijn verleden en zijn pijn liggen hier.’

Zo ging de ploeg onder meer op bezoek bij de opa van Capetillo. ‘Een heel vitale en leuke man van tachtig,’ zegt De Gruyter. ‘Hij wees naar een joekel van portret van Fidel en zei: dat is mijn god. Maar tegelijkertijd is hij ook kapitalist. Door Yuri hebben we unieke ingangen en de mensen zijn ook opener tegen hem. En zijn aanwezigheid voorkomt ook dat wij Cuba alleen zien als het vrolijke vakantieland. De Cubanen dansen, drinken rum en roken dikke sigaren, maar de verhalen die daaronder liggen, daar heb je als buitenstaander geen weet van.’