Nu fractievoorzitter Marise Collee is opgestapt dient de VPN een nieuwe leider te vinden. Via de media vechten Tim Snel en zijn conculega’s voor de stemmen van de kijker, in seizoen twee van De fractie.

Lennart van der Burg

‘Serieuze concurrentie, Tim.’ VPN’s kandidaat-fractievoorzitter Tim Snel en spindoctor Vincent Capteijn staren beiden studio van de politieke talkshow Suus in. Hier is Dara Westerhof te gast, Tims concurrent voor het fractievoorzitterschap van de fictieve partij VPN. Een aanzienlijk deel van het tweede seizoen van De fractie speelt zich af in deze politieke arena, dat met zijn gezellige presentatrice Suus (Daphne Bunskoek), huisband, bar en statafels in alles de moderne talkshow anno 2015 uitstraalt.

In de Koninklijke Schouwburg van Den Haag wordt vandaag de eerste aflevering van het nieuwe seizoen van de politieke dramaserie opgenomen. Drie camera’s filmen alles achter de schermen bij de fictieve partij VPN, terwijl drie andere camera’s Suus als een ‘normale’ talkshow registreren.

De talkshow is ‘een handige manier om de symbiotische relatie tussen pers en politiek voelbaar te maken,’ legt de nieuw aangetrokken scenarist Daan Windhorst uit. Hij schreef onder andere de derde aflevering van het tweede seizoen, die zich ‘voor ongeveer negentig procent’ in de talkshow Suus afspeelt. ‘De talkshow laat zien welke rol beeldvorming speelt bij lijsttrekkersverkiezingen. Een verkiezing onder leden gaat namelijk beslissen wie VPN’s nieuwe fractievoorzitter wordt. In Suus delen de kandidaten hun plannen met het publiek, die vaak goed klinken bij de achterban, maar soms totaal niet haalbaar zijn. Tegelijkertijd zie je dat politici soms totaal geen invloed hebben over hoe ze in de media komen, en dat dit zowel positief als negatief kan werken voor de peilingen.’

'Een hoofdpersonage hoeft niet altijd sympathiek te zijn.'

scenarioschrijver Daan Windhorst

‘De verkiezing zorgt voor frictie binnen de fractie,’ vertelt acteur Joris Smit in de naastgelegen bar van de Suus-studio. ‘De studio is de plek waar zaken worden uitgesproken. De VPN is natuurlijk een partij van een extreme openheid, waarbinnen je het niet altijd eens met elkaar hoeft te zijn.’ Zijn personage Tim Snel wist vorig seizoen regelmatig de krantenkoppen te halen: met zijn plan om asielzoekers naar de Antillen te sturen bijvoorbeeld, of met het idee van een volksaandeel voor de Nederlandse belastingbetaler bij de beursgang van de ABN Amro.

‘Dit jaar wordt Tim nog meer radicaal in zijn denken. Hij moet meedoen aan dat mediacircus, zodat uiteindelijk zijn plannen door de kamer komen en hij Nederland beter kan maken. Tim loopt daarbij natuurlijk wel risico, maar hij houdt van spelen met vuur.’

Dat Tim hierdoor vorig seizoen soms als aandachtsgeile en onoprechte politicus overkwam, is volgens schrijver Windhorst geen probleem. ‘Een hoofdpersonage hoeft niet altijd sympathiek te zijn. Je zag Tim vorig jaar zichzelf ook telkens afvragen hoe hij zijn ambities en de manieren om dit te bereiken diende te balanceren. Dat is geen nieuw terrein in dit soort politieke series: mensen willen macht omdat ze grote plannen met het land hebben. Maar wat blijft er van deze nobele, altruïstische reden over als je die macht eenmaal hebt?’

Het is aan spindoctor Vincent Capteijn, gespeeld door Tijn Docter, om met alle uiteenlopende standpunten nog het beeld van een eensgezinde VPN te behouden. ‘Hij weet hoe het spel gespeeld wordt en waarschuwt politici regelmatig dat ze problemen die ze aan het hart gaan moeten inslikken, omdat het niet past bij VPN’s grote lijn,’ vertelt Docter in Suus’ kleedkamer. Dit seizoen heeft De fractie dan ook niet langer één politiek thema of debat per aflevering, zodat de VPN-politici zich ook daadwerkelijk met deze grote lijn kunnen bezig houden.

Docter: ‘Ik had eerder het idee dat politici uitsluitend op mediahypes inspelen. In werkelijkheid is dat gelukkig niet zo: politici hebben een vastgelegde agenda waar ze maar moeilijk van afwijken. Zo wisten we vorig seizoen bijvoorbeeld dat de Tweede Kamer het in het bepaalde week over het drugsbeleid zou hebben, waardoor we dit ook in het script van De fractie konden verwerken.’

Docter meent desondanks dat lijsttrekkersdebatten ‘een soort Idols’ zijn geworden. ‘Politici kunnen in programma’s als Suus niet meer met een saai verhaal aankomen. Alles moet zo catchy mogelijk aan het volk verteld worden – waarbij het mijn rol als spindoctor is dat onze standpunten sexy overkomen.’ Windhorst beaamt dat: ‘Het draait niet meer om het debat, maar om oneliners, die ene zin die in het journaal wordt uitgezonden. Politici moeten zich daar niet door laten meeslepen, maar dat is tegelijkertijd een te idealistische gedachte: als je geen zetel bezit, heb je er niets aan om als enige principieel te blijven. Daar kunnen politici weinig aan veranderen: het is een van de nadelen van de democratie in een medialandschap, waar oneindige ruimte is voor ophef en onzinnieuws.’

De fractie laat deze worsteling echter ook vanaf de andere kant zien. ‘Presentatrice Suus zit vast in haar journalistieke ambities,’ vertelt Windhorst. ‘Zij wil iets inhoudelijks te melden hebben terwijl de omroepbazen eisen dat het gezellig blijft, zodat Suus een hoge kijkcijfers en een breed publiek trekt. In aflevering drie krijgt Suus de opdracht om met Tim over de truttige kant van Prinsjesdag te keuvelen, met de koets, de hoeden en het gedoe er omheen. Dat willen zowel Tim als Suus niet: Tim probeert het onderwerp over te nemen, zij wil het terugdraaien en zo ontstaat er live op televisie een spannende strijd.’

Dat de kijker door deze media-toneelstukjes mogelijk het vertrouwen in de politiek verder verliest, is volgens Windhorst allesbehalve de bedoeling. ‘Dan hebben wij als schrijvers ons werk niet goed gedaan. De kracht van een dramaserie is juist dat het publiek zich kan identificeren met het personage, voelt hoe moeilijk die het heeft en wat voor een vieze en ingewikkelde wereld het is. Ik hoop dat kijkers politici niet uitsluitend als manipulatieve poppetjes zien, maar dat ze meer begrip voor Mark Rutte krijgen als ze de tv uitzetten.’

© Merlijn Doomernik