Het Leave-kamp is in de opmaat naar het brexitreferendum altijd al aangejaagd door politici die koste wat het kost uit de Europese Unie wilden stappen. Toch is de groep Britten die weg wil groot. Waarom willen deze Britten zo graag weg?
Een werk van Banksy
Na weken met iets meer uitzicht op een deal lijkt er in Brussel alsnog te weinig concreets op tafel te liggen om een zogeheten harde brexit te voorkomen na 31 december. Afgelopen vrijdag zijn er ook geen knopen doorgehakt. Daarom liet de Britse premier Boris Johnson weten dat de EU zich maar gewoon moet schikken in wat de Britten willen. Anders komt er geen deal wat hem betreft.
Shot uit Brexit: Behind Closed Doors
Hoe de spanningen in Brussel zijn opgelopen tussen de onderhandelaars in de afgelopen jaren is goed te zien in Brexit: Behind Closed Doors. Deze documentaire laat zien hoe respect voor de andere partij langzaam omslaat in frustratie en irritatie. Uiteindelijk kunnen de Europese onderhandelaars hun gesprekspartners niet meer serieus nemen wanneer de Britten er maar niet in slagen eensgezind en met een duidelijk doel voor de toekomst te komen.
Die groeiende frustratie en irritatie zorgden voor een goede voedingsbodem voor steeds extremere en minder realistische doelen aan de Britse zijde van de onderhandelingstafel.
Shot uit de VPRO Tegenlicht-aflevering 'Eigen handel eerst'
Als we denken aan de brexit dan is het dominante mediaframe in Nederland vaak dat het een roekeloos politiek avontuur is met een kleine groep clowneske leiders als Boris Johnson aan het roer. Toch is er meer te vertellen als je kijkt naar de redenen van zowel rechtse als linkse brexiteers.
De meest gehoorde reden aan de rechterkant is dat Londen een soort Singapore aan de Theems zou moeten worden. Daarmee wordt bedoeld dat het Verenigd Koninkrijk een nagenoeg regelvrije vrijhandelszone wordt. Deze visie wordt bijvoorbeeld onderbouwd door journalist Tim Worstall.
Die visie komt niet uit de lucht vallen. Het is namelijk waar dat de handelsbelangen van het VK vooral gefocust zijn op de VS en de Angelsaksische gemenebestlanden zoals Canada en Australië. De handel met Europa besloeg in 2018 maar zes procent van de totale Britse handelsbalans.
Het minder gehoorde linkse argument voor een brexit is dat het lastig is om de economie te hervormen voor het VK als het wordt ingeperkt door Europese regels en afhankelijk is van Europese handelsverdragen. Econoom Philip Whyman legt in de Tegenlicht-aflevering uit dat de economie van Groot-Brittannië van Europa verreweg het meest afhankelijk is van de financiële dienstverlening. En de economische groei die zo'n oriëntatie tot gevolg heeft wordt zeer exclusief herverdeeld. Bankiers worden rijk van banken en internationale handel terwijl de rest van het land er maar weinig van profiteert.
Als de Britten dit willen veranderen en bijvoorbeeld een echte maakindustrie willen opbouwen, die meer inclusievere economische groei tot gevolg heeft, dan moet de overheid veel meer gaan ingrijpen. Dat kan alleen als het land minder afhankelijk is van Europese financiële regelgeving. Een sterke overheid kan alleen maar een nationale overheid zijn. Dit kan niet vanuit Brussel geregeld worden.
Een grote minderheid van de Britten accepteert een 'no deal', een brexit zonder handelsovereenkomsten tussen de EU en het VK, stelt een peiling van het Britse Focaldata uit september. Zo vond 37 procent van de ondervraagde Britten dat het omgaan met de EU zonder een 'trade deal' een 'goed resultaat' zou zijn voor het VK. Dertien procent vertelde de enquêteur zelfs dat het 'zeer goed' zou zijn.
Scenarioschrijver James Graham
De extreme brexiteers vormen misschien de motor achter de brexit, maar het Leave-kamp wist vooral te winnen omdat ze veel twijfelende stemmers konden overhalen.
Scenarioschrijver James Graham vroeg zich af hoe dat kon gebeuren. Wat hij ontdekte, verwerkte hij in het scenario voor de speelfilm Brexit: The Uncivil War. Deze film focust op de strategie van het campagneteam van Leave. Benieuwd naar het verhaal achter die film en de brexit? Kijk onze aflevering 'Gewonnen en alles kwijt'.