OVT 23 oktober 2022

‘Een zwakke provincie vol verraders.’ Zo stond Friesland bekend in het Rampjaar 1672, toen Bommen Berend – de bisschop van Münster – het noorden binnenviel. Toch was er één iemand die standhield. Ze heette Albertine Agnes: prinses en dochter van Frederik Hendrik, bijgenaamd de stedendwinger. Ze stond net als haar vader haar mannetje. Over haar verscheen het boek De vrouw die Friesland redde.

De schrijfster en historica Sunny Jansen komt vertellen hoe ze dat deed.

In het Rampjaar 1672 ging de Nederlandse Republiek op een haar na ten onder, toen het door maar liefst vier vijandelijke legers tegelijk werd aangevallen. En toch – er waren best veel Nederlanders die de binnenvallende troepen indertijd helemaal niet als rampzalig bezagen. Sterker nog, ze verwelkomden de vijandelijke legers juist als bevrijders. 

Hoe was dat mogelijk? En wat zegt dat over hoe pril zoiets als de Nederlandse identiteit in 1672 nog was? Te gast daarover zijn Luc Panhuysen, schrijver van onder andere Rampjaar 1672 en Martin van der Linde, publiekshistoricus bij de IJsselacademie en maker van de podcast Bommen Berend in Overijssel, over het rampjaar hier in de provincie. 

De drie belangrijkste fossielen van de homo erectus die Eugène Dubois eind 19e eeuw op Java heeft gevonden staan op een lijst van de Indonesische repatriëringsmissie voor koloniale kunst en cultuur. Hilmar Farid, directeur-generaal van het ministerie van Onderwijs, motiveert zijn claim tot teruggave. “De fossielen zijn hier gevonden en zijn het bewijs voor de evolutietheorie. Ik wil dat ze hier te zien zijn, want ze komen uit Indonesië.” De fossielen worden nu nog tentoongesteld in Naturalis in Leiden. Volgens directeur Edwin van Huis zal de Nederlandse rol in het onderzoek naar menselijke evolutie uitgespeeld zijn als de 40.000 Dubois fossielen terugkeren naar Indonesië.

Olaf Oudheusden vertelt over zijn documentaire tweeluik De Fossielen van Dubois voor het Spoor Terug, dat vanaf 6 en 13 november te beluisteren is in OVT. 

‘Dit was niet alleen het gevaarlijkste moment van de Koude Oorlog, het was het gevaarlijkste moment in de menselijke geschiedenis.’ Zo vatte Arthur Schlesinger, adviseur van John Kennedy, de gebeurtenis samen die de wereld op de rand van een kernoorlog bracht.

Het was 1962, de Cubacrisis was in volle gang. Op 27 oktober, nu precies 60 jaar geleden, was het bijna desastreus misgegaan. Ware het niet dat één man het hoofd koel hield, en weigerde een nucleair explosief te lanceren. Zijn naam: Vasili Arkhipov. Een held dus, die in onze tijd van nucleaire spierballentaal van Poetin, meer dan ooit in ere moet worden gehouden. Maar wat was er precies aan de hand, en hoe kwam deze Arkhipov tot zijn daad?

Kaj Leers, maker van de podcast A History of Submarines, weet alles van Arkhipov en is te gast.

Wist u dat Nederland het vierde belastingparadijs ter wereld is, na de Britse Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden en Bermuda? Dat Nederland in de afgelopen dertig jaar is uitgegroeid tot de een na grootste ontvanger van Russische investeringen in de EU, na Cyprus? Dat de Amsterdamse Zuidas – na Londen – hét financieel en juridisch centrum voor Russische belangen is?

Volgens economisch journalist Roel Janssen is dit alles geen merkwaardig toeval, maar past Nederlands dubieuze rol in de financiële wereld binnen een eeuwenlange traditie. Hij schreef er het boek Gokkers en graaiers over, en is zondag te gast.

In de aanloop naar de Libris Geschiedenis Prijs 2022 die op 30 oktober live in OVT wordt uitgereikt, bespreekt een van onze boekrecensenten elke week een kanshebber op de prijs.

Deze week werpt Bart Funnekotter bespreekt De Weimarrepubliek van Patrick Dassen.

De column van deze week is van Micha Wertheim.

Eerie Wanda zingt voor ons over het paranomale.