De woorden die je nodig hebt om de samenleving van de toekomst te begrijpen staan (nog) niet in de Dikke Van Dale. Daarom presenteert VPRO Tegenlicht het woordenboek van de toekomst.

Bullshitbaan

[de, v]

meervoud bullshitbanen

baan waarvan degene die hem heeft zélf vindt dat hij zinloos, of zelfs schadelijk is. De Amerikaanse antropoloog David Graeber introduceerde de term in 2013. Veel bedrijven en overheden zijn door deze bullshitbanen onnodig bureaucratisch en verspillend.

meer...

Circlewashing

[de, v]

als bedrijf doen alsof je circulair opereert om je duurzame imago op te krikken. Is een variant van greenwashing, de algemene term voor het onterecht creëren van een duurzaam imago. 

meer...

Deep Fake

(de, o)

bewerkte audio of video die bijna niet van echt te onderscheiden is. Met steeds geavanceerdere software kan je zo video’s of geluidsopnames maken waarin mensen dingen zeggen die ze nooit gezegd hebben.

meer...

Gender

[het, o]

het geslacht waar iemand zich mee identificeert. De woorden geslacht en sekse slaan op biologische eigenschappen, terwijl gender over identiteit gaat.

meer...

Kessler-effect

[het, o]

wanneer een satelliet in botsing komt met een stukje ruimtepuin (zie ook: Ruimtepuin) ontstaat er een wolk aan nieuw puin. Dit kan weer een nieuwe botsing veroorzaken, die nog meer puin veroorzaakt, en zo ontstaat een kettingreactie aan botsingen. Vernoemd naar de Amerikaanse astrofysicus David J. Kessler.

meer...

Klimaat- verlamming

[de, v]

gevoel dat wat je ook doet, je klimaatverandering toch niet kan tegengaan. Want welke invloed heb je nu eigenlijk, als individu? Dit werkt verlammend. Deze verlamming maakt dat je je ook niet meer inspant om je klimaatimpact te beperken.

Klimaatzaak

[de, v]

meervoud klimaatzaken (m)

rechtszaak tegen een overheid of bedrijf over hun klimaatimpact. Kan een koerswijziging of schadevergoeding als doel hebben. De eerste succesvolle klimaatzaak ter wereld was die waarin topadvocaat Roger Cox met Urgenda in 2015 de Nederlandse staat dwong meer tegen klimaatverandering te doen. Andere voorbeelden zijn de (nog lopende) zaak van onder andere Urgenda en Milieudefensie tegen Shell, en de verloren zaak van de stad New York tegen vijf oliereuzen.

meer...

Product-als-dienst

[het; o; meervoud: producten-als-dienst]

in plaats van dat je iets koopt, huur je het, waarbij de fabrikant ervoor zorgt dat alles het altijd doet. Makkelijk, want dan hoef jij als consument nergens meer naar om te kijken. Ook zou het de fabrikant stimuleren om duurzame producten te maken die lang meegaan.

meer...

Ruimtepuin

[het, o]

restanten van oude satellieten die rond de aarde zweven, en ons heelal vervuilen. Satellieten werken vaak maar tien jaar, maar blijven daarna nog honderden tot duizenden jaren in de ruimte. Als dat rondzwevende ruimtepuin in botsing komt met een satelliet is de inslag als een bom. (zie ook: Kessler-effect).

meer...

Ruimterecht

[het, o]

regels van de Verenigde Naties die stellen dat de ruimte door iedereen gebruikt mag worden, maar dat geen enkel land het mag claimen. Een beperking is wel dat ruimtelichamen alleen voor vredige doeleinden gebruikt mogen worden. Het ruimterecht zegt nog niks over de het afval dat in de ruimte achtergelaten wordt.

meer...

Vliegschaamte

[de, v]

schaamte voor de klimaatimpact van het eigen vlieggedrag. Kan ertoe leiden dat je je eerstvolgende vliegvakantie toch maar niet met je collega’s deelt.

meer...