Op vrijdag 11 oktober 2019 nam de politie contact op met het OM Limburg vanwege signalen over het weglopen van een 17-jarige Vietnamese jongen uit de opvang in Cadier en Keer. Om zicht te krijgen op de bestemming van deze jongen is ervoor gekozen om een observatieteam in te zetten. In de loop van de dag zag het OT twee jongens op een fiets en is hen gevolgd naar Maastricht. Uit contact met de beschermde opvang bleek dat de jongens inderdaad weg waren. Het OT zag dat de jongens in een taxi met Belgisch kenteken stapten en volgde deze taxi tot de grens tussen Nederland en België.

De grensoverschrijding is gemeld aan de Belgische autoriteiten, die toestemming gaven tot voortzetting van de observatie door het Nederlandse OT.  Dit OT volgde de taxi tot een adres in Anderlecht, waar de jongens uitstapten en een woning binnengingen. De Belgische autoriteiten zagen op dat moment geen reden om in te grijpen.

Voor wat betreft de vragen over het doorlaatverbod  het volgende. Het doorlaatverbod was niet aan de orde, omdat er geen verdenking was van mensenhandel of een ander een strafbaar feit, laat staan van het doorlaten van personen. De jongens zijn gevolgd met het doel zicht te krijgen op hun bestemming. De opvang waar zij verbleven was een beschermde opvang, niet gesloten. Zij mochten gewoon naar buiten.

Over nog andere Vietnamezen en eventuele aangiftes hebben wij geen informatie.

Algemene reactie 

Wat er in Essex destijds gebeurde is een ernstige zaak met een hartverscheurende afloop. Het is belangrijk dat de geschiedenis zich niet herhaalt, daarom is het goed dat Argos hier aandacht voor vraagt. 

Na een grootschalig Europees onderzoek zijn er in deze Essex-zaak gelukkig veroordelingen geweest voor mensensmokkel. De problematiek van minderjarige Vietnamese vreemdelingen die verdwijnen uit de opvang is al langer in de migratieketen bekend. Voor deze groep zijn dan ook al verschillende speciale maatregelen getroffen. Zo worden zij standaard in beschermde opvang geplaatst. In de beschermde opvang worden minderjarigen intensief begeleid en gelden extra beschermingsmaatregelen ten opzichte van de reguliere opvang voor minderjarigen. De beschermde opvang is echter geen gesloten setting. Dit betekent dat mensen vrij zijn om deopvang te verlaten. Als een minderjarige vreemdeling uit de beschermde opvang verdwijnt, wordt de politie direct geïnformeerd. Nederland zet zich daarnaast internationaal in om deze problematiek aan te pakken via het EMPACT mensenhandel project. Binnen dit project is er onder andere een gerichte focus op Vietnam.

Antwoord op vragen over Hieu en Quyen:

Wij kunnen niet ingaan op de individuele zaken van Tran Ngoc Hieu en Dinh Dinh Thai Quyen. Wel kunnen we in algemene zin iets zeggen over de werkwijze bij de toekenning van de B8 vergunning. 

Wanneer een vreemdeling aangifte doet van mensenhandel meldt de politie dit bij de IND en wordt deze kennisgeving van aangifte door de IND aangemerkt als een aanvraag voor een B8-vergunning (een tijdelijke verblijfsvergunning voor de duur van het opsporings- en vervolgingsonderzoek). Zo’n aanvraag wordt in de regel ingewilligd, tenzij er sprake is van contra-indicaties. Voor de beslissing op deze aanvraag geldt een streeftermijn van 24 uur vanaf ontvangst van de kennisgeving van aangifte. Wanneer de aanvrager onder de Dublinverordening valt geldt dat de aanvraag enkel wordt ingewilligd wanneer het OM heeft aangegeven dat de aanwezigheid van de vreemdeling noodzakelijk wordt geacht in het belang van de opsporing en vervolging van mensenhandel. Mocht een slachtoffer in verband met medische beperkingen, minderjarigheid of ernstige bedreiging geen medewerking kunnen verlenen aan het opsporingsonderzoek dan kan hij / zij ook voor deze verblijfsvergunning in aanmerking komen.

In de uitzending geven twee hoogleraren aan dat de politie de taxi met Hieu en Quyen niet had mogen doorlaten, omdat er duidelijk een ‘doorlaatverbod’ geldt. Dit was zeker het geval omdat de jongens minderjarig waren, eerder expliciet aangaven dat zij bang waren voor een netwerk, en niet met andere jongeren meegingen toen die wegliepen uit de beschermde opvang (waardoor dus duidelijk geen sprake was van vrijwilligheid). Bovendien waren zij al eerder in een levensgevaarlijke situatie aangetroffen (achterin een vrachtwagen in Hoek van Holland). Dit ook nog in de context van wat er op dat moment al bekend was over vermissingen en uitbuiting van Vietnamezen…
De hoogleraren vinden dat de overheid ‘tot op de bodem uit moet zoeken’ wat er in deze casus is misgegaan, en daar ook verantwoordelijkheid voor moet nemen. Is de staatssecretaris dit van plan? Waarom wel/niet?

In algemene zin houdt het doorlaatverbod in dat politie en OM het delict niet mogen laten voortduren wanneer dat slachtoffers uit hun situatie te halen in de weg staat. Het is een afweging van het OM en politie om in een specifieke zaak te bezien wat de juiste werkwijze is. Voor verdere informatie hierover kan je bij het OM en politie terecht.

Verschillende bronnen hebben aan Argos bevestigd dat het Ministerie van Justitie (de huidige staatssecretaris Broekers-Knol) niet blij was met de conclusie van het EMM-rapport dat er m.b.t. de vermissingen van Vietnamese minderjarigen wel degelijk indicaties zijn van mensensmokkel, en dat die mensensmokkel vrijwel altijd tot doel heeft om migranten uit te buiten (mensenhandel dus). Verschillende betrokkenen zeggen dat vanuit het ministerie pogingen zijn gedaan om het rapport aangepast te krijgen, onder andere door te zeggen: de (toenmalige) staatssecretaris (Harbers) heeft gezegd dat er geen indicaties zijn: hoe gaan jullie dit oplossen? Er werd druk uitgeoefend om de bevindingen af te zwakken.

Het geschetste beeld herkent het ministerie niet. Aan het EMM is door voormalig staatssecretaris Harbers juist gevraagd om onderzoek te doen naar of bij het verdwijnen van Vietnamese kinderen indicaties en signalen voor mensensmokkel/mensenhandel waren. Het EMM heeft naar aanleiding hiervan een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd. Een conceptrapport is door het EMM aan het ministerie voorgelegd met het verzoek om hier inhoudelijk op te reageren. Aan dit verzoek is gehoor gegeven. In reactie op het conceptrapport zijn door J&V een aantal verduidelijkingsvragen aan het EMM gesteld. Het EMM heeft vervolgens het eindrapport zelfstandig afgerond.

1. Klopt het dat twee van de kinderen onder de 39 mensen die op 23 oktober 2019 in Essex dood werden aangetroffen in de koelcontainer van een mensensmokkelaar, vijf maanden lang in de Nederlandse beschermde opvang hebben verbleven?
2. Klopt het dat de betreffende twee kinderen door de politie zijn gevolgd nadat zij de opvang hadden verlaten, maar dat de politie uiteindelijk niet heeft ingegrepen om de taxi van de twee kinderen te stoppen?
3. Kunt u verklaren waarom de politie niet heeft aangenomen dat het hier om strafbare mensenhandel ging, waarop het juridische doorlaatverbod van toepassing is?
4. Is het juist dat voor een verdenking van mensenhandel in het geval van minderjarigen het waarnemen van dwang geen vereiste is?
5. Wordt bij het doen van aangifte van mensensmokkel door een minderjarige automatisch uitgegaan van mensenhandel, op basis waarvan een B8-vergunning kan worden verstrekt? Zo nee, waarom niet?
6. Hoe vaak is sinds de door u nieuw ingevoerde werkinstructies inzake Vietnamese AMV’s het vertrek van een AMV door een voogd als vertrek met bekende bestemming aangemerkt, waardoor de politie stopt met onderzoeken? Erkent u dat hierdoor mogelijk onderzoeken worden stopgezet die van groot belang kunnen zijn voor het oprollen van mensenhandel? Zo nee, waarom niet?
7. Wordt bij een vermoeden dat een Vietnamese AMV op korte termijn mogelijk de beschermde opvang wil verlaten direct de politie geïnformeerd? Zo nee, waarom niet? Zo ja, onderneemt de politie hierop meteen actie door de opvang in de gaten te houden en AMV’s te volgen? Zo nee, waarom niet?
8. Bent u bekend met het feit dat de op 23 oktober 2019 dood aangetroffen mensen in de koelcontainer van een vrachtwagen hadden betaald voor wat door de mensenhandelaren als ‘VIP-reis’ werd verkocht? Bent u het er mee eens dat alle mogelijke inspanningen moeten worden verricht om dit soort schurken in de gevangenis te krijgen? Zo ja, welke concrete stappen heeft u hierin gezet, of gaat u nog zetten?
9. Heeft u in de nieuwe werkinstructies rondom Vietnamese AMV’s expliciet geregeld dat Vietnamese AMV’s proactief en met oog voor de psychische gesteldheid van de kinderen moeten worden benaderd om ze uit te leggen welke bescherming ze in Nederland kunnen krijgen? Zo nee, bent u bereid dit alsnog te doen?
10. Op welke manier wordt samengewerkt met de regering en opsporingsdiensten van het Verenigd Koninkrijk om het mensenhandelnetwerk rond Vietnamese AMV’s op te rollen? Tot welke resultaten heeft dit tot nu toe geleid?

1. Heeft u kennis genomen van de radio-uitzending van Argos over het Essexdrama van 23 januari 2021 en wat is daarop uw reactie? 
 
2. Kunt u (nogmaals) uiteenzetten waarom de Politie nu eigenlijk al die uren Quyen en Hieu tot aan Anderlecht (België) hebben gevolgd en waarom het doorlaatverbod niet van toepassing zou zijn geweest? En hoe moet de verklaring van het Openbaar Ministerie in dat licht worden bezien dat er geen verdenking zou zijn van crimineel handelen? 
 
3. Kunt u uitleggen waarom de advocaat die beide slachtoffers heeft bijgestaan niet is betrokken bij het Politieonderzoek zonder in details te treden over dit individuele geval?
 
4. Waarom vinden er in andere landen wel strafzaken plaats naar aanleiding van het Essexdrama en niet in Nederland?
 
5. Wat is uw reactie op de constatering dat nog steeds tientallen AMVs, wiens situatie op die van Quyen en Hieu lijken, uit beschermde opvang verdwijnen?
 
6. Bent u er inmiddels wel van overtuigd dat er een grootschalig crimineel netwerk actief is dat Vietnamezen, waaronder minderjarigen, via Nederland handelt met het oogmerk om ze uit te buiten dan wel smokkelt? Zo nee, waarom niet?
 
7. Kunt u uitleggen hoe de nieuwe werkinstructie moet voorkomen dat opnieuw Vietnamese AMVs via Nederland in de handen van criminele bendes voorkomen?
 
8. Wat is uw reactie op het verwijt dat het Ministerie druk uitvoerde op het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel om de conclusies van het rapport te beïnvloeden?
 
9. Klopt de constatering dat u de Kamer inderdaad verkeerd heeft voorgelicht? Kunt u dat toelichten?
 
10. Bent u bereid de Politie nog eens onderzoek te laten doen naar wat er fout is gegaan waardoor Quyen en Hieu uit het oog van Politie en justitie verdwenen? Zo nee, waarom niet?