Stilte

Het recht op stilte moet opgenomen worden in de Grondwet, vindt de Amsterdamse kunstenares Sarah van Sonsbeeck. Na architectuur gestudeerd te hebben is Sarah in 2006 afgestudeerd aan de Rietveld Academie met het project ‘How my neighbours became buildings’, dat ze maakte naar aanleiding van de geluidsoverlast van haar bovenburen. Sindsdien stelt ze stilte in haar werk centraal.

“Het fascineert me vooral dat we het begrip zo vaak gebruiken, maar we eigenlijk helemaal niet weten wat het is.”

'........'

Als ik zeg stilte, dan zeg jij...?

‘In het begin van mijn werk associeerde ik stilte met mijn buren, want zij verstoorden de stilte immers in mijn huis. Ik heb ze toen een brief geschreven waarin ik ze vroeg om precies dát deel van mijn huur te betalen dat ze innamen met de geluidsoverlast. Na dit project ben ik stilte op meer manieren gaan onderzoeken en ik moet toegeven: hoe meer ik het ben gaan onderzoeken, hoe minder ik weet wat het eigenlijk is.’

Het recht op stilte in de Grondwet?

‘Klopt. Momenteel ben ik bezig met een project over datastilte. Ik geloof namelijk dat stilte steeds schaarser wordt. We zijn steeds meer bereikbaar per telefoon, er is steeds meer lawaai. Naast het recht op vrijheid van meningsuiting en recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, zou je ook recht moeten hebben op stilte. Wat ik daarom heb bedacht als één manier om die stilte te bereiken, is de Faraday Bag. Dat is een tas van een verzilverde stof die ervoor zorgt dat zodra je je mobieltje er in doet, je niet meer gebeld kan worden.’

Wat is nou hetgeen dat jou precies zo fascineert aan stilte?

‘Het begon er eigenlijk mee dat ik eerst architect was en dat ik me door mijn vreselijke buren realiseerde dat stilte eigenlijk een heel belangrijk onderdeel van het wonen is. Dat had ik nooit geleerd tijdens de opleiding. Tegenwoordig fascineert me vooral dat we het begrip ‘stilte’ zo vaak gebruiken, maar we eigenlijk helemaal niet weten wat het is.’

Een ander project is ‘One Cubic Meter of Silence’, kan je uitleggen wat dit is?

‘Door mijn vreselijke buren ontstond er ook een gevoel van verantwoordelijkheid naar de architecten waar ik mee gestudeerd heb. Ik realiseerde me namelijk dat er allerlei maateenheden bestaan: de meter, de kilogram, maar er bestaat geen maateenheid voor stilte. Op verzoek van Museum De Paviljoens in Almere heb ik daarom een kubieke meter stilte gemaakt van akoestisch, 40 decibel isolerend glas. Deze kubus stond buiten in een grasveld met een klein microfoontje erin, waarmee museumbezoekers met een koptelefoon konden luisteren naar de stilte. Na twee maanden is de kubus vernield.’

Oei, dat vond je vast niet leuk...
‘Toen ik het hoorde vond ik het inderdaad vreselijk, maar toen ik het zag wist ik dat het een veel beter werk was geworden dan ik zelf ooit had kunnen maken. Ten eerste omdat het er prachtig uit ziet, daarnaast is het zowel een beeld van geweld, maar ook denk je: wauw, ze hebben heel veel plezier gehad. Zo zie je eigenlijk pas echt wat stilte inhoudt.’

Ik ben ook benieuwd naar je meest indrukwekkende stilte-ervaring.
‘Dat was in Parijs, in een zogeheten ‘dode kamer’. Een ruimte zonder echo. Ik had gelezen dat John Cage - een geluidskunstenaar die ik erg bewonder - daarin enkel nog maar twee tonen hoorde: een hoge toon van zijn bloed en een lage van zijn hart. Toen ik er zelf in stond, dacht ik: nou, hier is het niet echt goed geïsoleerd want ik hoor nog steeds de snelweg buiten. Tot ik besefte dat het dus inderdaad mijn eigen bloed was. Ik was toen een half uur in die ruimte. Op dat moment wilde ik er meteen uit, want ik hóórde mijn eigen lichaam. Dat is ook een soort ruimte, alleen wel eentje waar je niet uit kunt! Doodeng.’

Je bewondert John Cage, zeg je. Nou zei hij ooit: “The soundexperience that I prefer, is the sound of silence. And silence almost anywhere in the world today, is traffic.” Zou je ons aanraden om eens naar het verkeer te gaan luisteren?
‘Ik denk dat Cage vooral bedoelde dat stilte heel persoonlijk is en dus voor iedereen iets anders, maar dat het eigenlijk dát is wat altijd op de achtergrond aanwezig is en je niet meer merkt. Misschien zijn dat voor jou wel de vogels uit de tuin of het tikken van de verwarming. Alle geluiden die bij je huis horen, die je bijna niet meer hoort, dat is jouw stilte. Ik zit nu twee weken in een nieuwe studio en omdat het een heel oud gebouw is, kraakt het af en toe. Als ik daar een poos naar luister, dan ervaar ik pas echt hoe stil het is. Dat luisteren doe ik overigens niet bewust. Het gebeurt gewoon. De paradox van de stilte is dat als je het opzoekt, je het zelf eigenlijk al verstoort, want ook jij maakt geluid! Dus misschien moet je het ook weer niet te bewust opzoeken, maar er ruimte voor laten in je leven. Soms even je telefoon uitzetten...’

…of ‘m in de Faraday Bag doen?
‘Haha, ja precies. Als je een vriendje hebt die bijvoorbeeld heel irritant is? Koop mijn tas, doe je telefoon er in en opgelost!'

Dit item werd eerder gepubliceerd op een van de vorige Dorst weblogs.