Helden

Er wordt geen boek geschreven of er wordt wel aan de schrijver gevraagd of het autobiografisch is. Fictie maakt bange dagen door in Nederland. Bij de zesdelige webserie Helden van cabaretduo Marcel Harteveld en Johan Fretz is er geen ontkomen aan: het nog net niet doorgebroken duo maakt een serie over een duo dat nooit door zal breken. Is het zelfspot of scènes uit een dagboek?

In mei 2012 werd het duo (en vooral Johan Fretz) bekend als De Gebroeders Fretz bij Pauw en Witteman. Fretz preekte met theatraal vernuft over zijn ambitie om in 2025 minister-president te worden. De theatertour die daarop volgde, Fretz 2025, kende uitverkochte hoogtepunten en leegtes aan dieptepunten. Tussen die tour en de nieuwe voorstelling maakten ze de serie Helden voor VPRO Dorst. “Een parodie op onszelf.”

Wanneer is iemand een held? Voor Fretz iemand die je bewondert, voor Harteveld ‘alles wat een cape draagt’. En voor de Harteveld- en Fretz-karakters uit de serie? Harteveld: “We zijn vooral zelf heel erg bezig met ons heldendom.” Fretz: “We voelen ons tekort gedaan. Tekort gedaan. De tweewoordigde premisse van de serie.”

Deze ‘wij’ is de serie-’wij’, niet te verwarren met theater-‘wij’ en de in-het-dagelijks-leven-’wij’. De ‘wij’-en lopen door elkaar. We bespreken een aantal scènes uit hun serie, om te zien naar welke ‘wij’-en wij kijken. 

[Het duo stapt het theater binnen, vlak voor hun voorstelling.]
Harteveld: Kun u misschien zien hoeveel kaarten er zijn verkocht?
Kassadame: Vijf.
Harteveld: En verkopen jullie nog veel aan de deur op zo’n av…?
Kassadame: Nee. Eigenlijk nooit. 

Fretz neemt ons mee naar Vught, december 2013, oftewel ‘één van de dieptepunten van onze tweejarige tour’. De teller verkochte kaartjes stond op tien. “Er was een bankje neergezet op het podium. Als je over die tien mensen heenkeek zag je daarachter 300 lege stoelen. In de eerste aflevering komen we op en hoor je vijf mensen klappen. Dat geluid, die pijn, die herinner ik me van de werkelijkheid.”

Volgens Harteveld zet de eerste aflevering het spanningsveld van de hele serie neer. “Eerst zie je ons bakkeleien in de auto over een liedje dat er nog niet eens is, dan staat er ‘helden’ groot in beeld en dan komen wij trots aan bij een kassamevrouw die zegt: geen idee wie jullie zijn. In je hoofd ben je er al, maar de wereld heeft het niet door.”

Kwetsbaarheid is het codewoord. Hun nieuwste theatervoorstelling zit er ook vol mee. Het maken van deze serie heeft de nieuwe richting van het duo verhelderd. “Waar de pijn zit, zit ook de humor.” Kwetsbaarheid als wapen tegen de verharding van cabaret.

[Fretz komt binnen in het huis van Harteveld. In diens bed ligt een one-night-stand-dame.]
Fretz: Marcel, we hebben het hier over gehad.
Harteveld: Waarover?
Fretz: Discipline. Denk je dat Pieter Derks elke nacht een of ander mokkel uit de kroeg meeneemt?
Harteveld: Pieter Derks is gewoon getrouwd, man, die heeft net een kind.
Fretz: Daar gaat het niet om. We moeten repeteren.
Harteveld: Doe even relax, man, ik ben er toch?
Fretz: Ja. Het is jouw huis! 

“Je speelt je karakter het makkelijkst als je weet wat het contrast is”, zegt Harteveld, die ook een rol speelt in SBS-serie Danni Lowinski. “Toen we aan het schrijven waren moesten we af en toe lachen omdat sommige dingen echt haaks stonden op de realiteit. Afgelopen jaar was ik vaak degene die zei: we moeten uren maken en op tijd beginnen. Terwijl ik in de serie laks ben.”

Pieter Derks popt verschillende keren op in de serie. Het Fretz-karakter veracht hem, maar de kijker ziet een sympathieke kerel. Fretz: “Jaloezie hebben we allemaal in ons. Natuurlijk voel ik jaloezie dat Pieter wel voor 900 man per avond staat, maar je moet het hem niet gaan misgunnen. Hij is niet zo’n arrogante zelfingenomen stand-up comedian, hij is een hele sympathieke gast. Dat maakt het in de serie extra pijnlijk.”

Bij hun komende theatervoorstelling staat er druk op de ketel. Het voelt als erop of eronder, vertelt Fretz. “De tijd van jong en veelbelovend loopt ten einde. Je moet nu gaan inlossen.” De premiere is op 1 mei. Het devies: niet bang zijn om mensen af te stoten. “We willen geen mensen meer die het ‘wel aardig’ vonden.” Daarvoor moet de stijl helderder en de verwarring wijken. De Gebroeders Fretz heet nu de Gebroeders Harteveld en Fretz. Harteveld: “Het spelen met de werkelijkheid is gevaarlijk, want er zijn altijd mensen die het niet begrijpen.”

Maar het blijft schipperen tussen fictie en werkelijkheid. “Voor mij was het minister-president-verhaal niet alleen een grapje”, zegt Fretz. “Niet van ha ha ha, ik ben Wendy van Dijk en pruik af.” Harteveld: “Werkelijk of grap kunnen nooit de enige twee keuzes zijn. Dit was een compleet ridicule gedachte waar een reële droom onder zat. Maar daarmee is het niet onwaar.” 

[Het duo zit in de auto terug naar huis. Het regent.]
Harteveld: Ik vond het eigenlijk best goed gaan.
Fretz: Marcel, even niet.
Harteveld: Nee, er was wel een soort chemie met de zaal.
Fretz: Mars, gewoon effe niet, oké? 

We zijn weer terug in Vught. Harteveld: “Wij stonden ons in de kleedkamer uit te kleden, toen er opeens een van die tien bezoekers op de drempel stond. ‘Hey jongens, jullie komen nog wel even iets drinken met ons, toch?’ Je merkt dat grenzen vervagen. Ik zeg in die eerste aflevering: ‘Kom op, er zitten vijf mensen, we gaan knallen voor die vijf mensen.’ Die is uit het leven gegrepen.” -“Jij hebt minder publiek nodig om er vleugels van te krijgen. Het gaat ook over perspectief. Je moet er in blijven geloven, maar ergens zit die prangende onzekerheid. Moet ik het niet gewoon opgeven? In de serie denk je: dat wordt nooit meer iets. In de werkelijkheid is het voor ons een aansporing om nog harder te werken.”

Momenteel touren Marcel Harteveld en Johan Fretz door het land met de try-outs van hun voorstelling 'Kleur Bekennen' die op 1 mei 2015 in premiere gaat.

Helden
► 3 maart op NPO3LAB.nl