Voetbalhooligans, rücksichtslose beurshaaien en kneitergestoorde kunstenaars – het Holland Festival zet in juni weer prikkelende en schurende voorstellingen op de Amsterdamse podia. Een maand lang internationale dans, toneel en muziek; wel avant-garde maar niet elitair. Dit zijn de tien voorstellingen waar de VPRO het meest naar uitkijkt.

Richters Patterns, Ensemble Musikfabrik

In een ingedutte buitenwijk van Houston, Texas staat een kloeke, niet al te mooie kapel waar je zo voorbij zou rijden op weg naar de Starbucks of de Wal-Mart. Maar als je er bent moet je toch even binnenlopen. Want in die kapel hangen veertien kolossale doeken van Mark Rothko. Allemaal intense schilderijen met zwart als hoofdkleur. Componist Morton Feldman raakte zo hevig geïnspireerd toen hij de kapel zag dat hij een diep meditatief stuk componeerde passend bij de sfeer van de kapel. De Rothko Chapel van Morton Feldman is te horen tijdens het openingsconcert van het Holland Festival, schouder aan schouder met  Richters Patterns, kleurrijke doeken van Gerhard Richter op muziek gezet door Marcus Schmickler. Dit geeft je, om maar eens een afgrijselijk woord te gebruiken, een totaalervaring die meer is dan de som der delen. Net als bij de Rothko Chapel word je als het goed is volledig opgeslokt door de meerdimensionale ervaring. Met andere woorden: je moet erbij wezen!

7 juni, Westergasfabriek – Gashouder
 

Gesualdo, De Warme Winkel

Het is eind zestiende eeuw en De Warme Winkel neemt ons mee naar Zuid-Italië, naar Gesualdo, de Italiaanse componist die prachtige muziek heeft gemaakt maar naar verluidt zo gek was als een deur. Hij zou uit jaloezie zijn vrouw en haar minnaar hebben vermoord en een bos hebben laten kappen omdat het ruisen van de bladeren hem stoorde bij het componeren. Maar verwacht geen biografie op de planken. De Warme Winkel destilleert uit dit verhaal vooral een thema, waarmee het op toneel aan de haal zal gaan en vragen over ons eigen leven zal opwerpen. Waarom zijn buitenissigheden en excentriciteit zo aantrekkelijk? Waarom willen we wat eigenlijk afgrijselijk is toch zien, zoals onthoofdingsfilmpjes van IS, harde porno en het instorten van de WTC-torens? Ook interessant als je denkt aan de componist en zijn bizarre leven: hoe verhoudt zich dit tot onze wereld, waarin je met iedere misstap meteen aan de digitale schandpaal wordt genageld? Is er tegenwoordig nog ruimte voor excentriciteit?

De Warme Winkel werkt voor deze voorstelling samen met het Nederlands Kamerkoor. Wat volgens acteur Vincent Rietveld de dichotomie van Gesualdo’s persoonlijkheid treffend symboliseert: het robuuste en de Rücksicht-loosheid van zijn karakter (de anarchistische Warme Winkel) en zijn wonderschone creaties (het Nederlands Kamerkoor). Tegenpolen.

21-25 juni, Stadsschouwburg – Rabozaal

The way you sound tonight, Arno Schuitemaker

Als een stroomstoot, zo voelt de dans van Arno Schuitemaker soms. Hypnotiserende, repeterende bewegingen op elektronische minimal music. Dat gaat over energie, dat geeft spanning, en houdt je ademloos geboeid. Voor het Holland Festival komt Schuitemaker met een première, een nieuw stuk voor vijf dansers. Hij creëert een akoestische balzaal, waar zich in een oneindige stroom beweging en geluid een spel ontvouwt vol contrasten. Afstand en nabijheid. Ruimte en energie. Er was al veel lof voor deze jonge Nederlandse dansmaker: zijn vorige stuk I Will Wait For You werd door Theatermaker uitgeroepen tot beste nieuwe choreografie van het afgelopen seizoen. Zowel Dance Europe als Tanz noemen Arno Schuitemaker een van de toonaangevende Nederlandse dansmakers. Dat Schuitemaker nu voor het eerst ook te zien is bij het Holland Festival, zegt iets over zijn groeiende status en het grote vertrouwen in zijn talent.

17 en 18 juni, Stadsschouwburg 

Hyena, Klangforum Wien

De hyena uit de titel is de gruwelijke innerlijke duivel van schrijver en bondagemeesteres Mollena Lee Williams-Haas. De duivel die haar aanzette tot langdurig, mateloos drinken. Tijdens het Holland Festival rekent Mollena met haar innerlijke hyena af in een hallucinante voorstelling. Als een delirium, zo voelt de muziek aan die haar man Georg Friedrich Haas bij haar verhaal componeerde, in Amsterdam ten gehore gebracht door het chique Klangforum Wien. Componist Haas geniet een stevige status bij beoefenaars van de moderne muziek in Nederland. De enthousiaste en uitstekende dirigent Bas Wiegers is daar een van, dus de muzikale leiding is bij hem in goede handen. Laat het indringende verhaal over de taaie weg naar de nuchterheid ondertussen maar aan Mollena over.

13 juni, Muziekgebouw aan 't IJ

Tiefer Schweb, Münchner Kammerspiele

In Tiefer Schweb (diepe duik) hangt een hoop trammelant in de lucht. Iets met immigranten, de stijgende zeespiegel en enge bacteriën. En dan zijn ook de ambtenaren nog zoek. Wat nu? Verwacht absurd, speels, maar ook poëtisch en muzikaal theater dat over veel gaat en dat diep steekt, maar niet alles wil uitleggen. Hoeft ook niet, je voelt het zo ook wel. De vorm is losjes. Zoals in een revue, of een collage. In het universum van regisseur Christoph Marthaler kan er godzijdank een hoop. Jodelende mannen met pispotten op hun kop? Ja hoor. Cantates van Bach, Heidegger, volksliedjes en Simon en Garfunkel: ook dat. Het nieuwste stuk van deze hele grote Europese theatermaker wordt gespeeld door een van de beste ensembles die we hebben, de Münchner Kammerspiele. Een geweldige combinatie die voelt als twee voor de prijs van een. 

28-30 juni, Stadsschouwburg – Grote Zaal

End credits, Steve McQueen

Een van de grootste dubbeltalenten van deze tijd, de Britse Oscarwinnaar en gelauwerd beeldend kunstenaar Steve McQueen (Twelve Years A Slave, Shame), is al sinds zijn puberteit gefascineerd door Paul Robeson (1898-1976). Niet alleen een gevierd zanger met een fantastische stem, maar ook een succesvol acteur die uitgroeide tot een belangrijk civil rights activist en communist. In het McCarthy-tijdperk verzamelde de FBI duizenden pagina’s ‘belastende informatie’ over Robeson. Deze ingescande documenten scrollen in een loop voorbij in McQueens installatie End Credits, gedurende het hele Holland Festival te zien. Wie nieuwsgierig is naar Robeson kan bovendien naar een talk waarbij gespreksleider David Dibosa, curator en onderzoeker aan Chelsea College of Arts in Londen, met McQueen ingaat op het werk en de betekenis van Robeson. Tot slot wordt ook een bijzondere film vertoond met Robeson in de hoofdrol, The Emperor Jones.

End Credits
9 t/m 28 juni, Loods 6

Steve McQueen over Paul Robeson
10 juni, Stadsschouwburg Amsterdam

The Emperor Jones
15 april, Ketelhuis 

Azië

Wel vaker staat bij het Holland Festival een land centraal. Zo was dat een paar jaar terug Turkije en vorig jaar was het Indonesië. Dit jaar blijven we in Azië en zien we een Vietnamese/Koreaanse lijn door het festival lopen.

Ho Tzu Nyen komt met een bijzonder duet, namelijk tussen een tijger en een mens. Zijn installatie One or several tigers is een ‘ritualistische uitwisseling’ tussen een kolonist en een tijger, op twee schermen te zien en met gebruik van verschillende technieken (animatie, puppetry, videobeelden van echte mensen), met de bezoeker als toeschouwer in het midden. Ooit werden tijgers in Azië beschouwd als verwanten en dragers van voorouderlijke geesten, sinds het kolonialisme heeft de mens de tijger bijna uitgeroeid; deze diffuse relatie staat in dit bijzondere werk centraal.

8-11 juni, Frascati

 

Wat ook een opvallende productie belooft te worden, is de Koreaanse opera Trojan Women, een blend tussen traditionele pansori (Koreaanse zang) en K-pop (Koreaanse pop) en tussen het oosten en het westen. Het is immers de Griekse tragedie van Euripides die een oosterse bewerking heeft gekregen; de oorlog is voorbij, de mannen van Troje zijn vermoord en de vrouwen zitten gevangen in een kamp als oorlogsbuit en slavinnen. Drama dus. Intense acteerprestaties en spookachtige melodieën, luidde een recensie. Een aanklacht tegen oorlog en vrouwenuitbuiting, actueler kun je het in deze Trump- en #metoo-tijd niet krijgen.

8-10 juni, Muziekgebouw

 

Waar we vooralsnog hard op gaan is de fusion van Vietnamese vechtkunst – viet vo dao – en urban dance van Anne Nguyen: acht breakdancers die in Kata op opzwepende muziek vechten en dansen met imaginaire tegenstanders. Volgens de choreografe is urban dance een hedendaagse krijgskunst om de vijandige stedelijke omgeving te trotseren. Daarom heeft ze voor in de Stadsschouwburg Amsterdam interactieve installaties gemaakt die het publiek zullen verleiden om zelf in beweging te komen. Omarm je innerlijke breakdancer!

9 juni, Stadsschouwburg

Gurdjieff

Een beetje een vaag tiep hoor, die Gurdjieff. Het voert te ver om hier uit te leggen waar de leer van deze Grieks-Armeense mysticus en componist op gebaseerd was, maar je kunt 'm in ieder geval zonder problemen een voorloper van de new- agebeweging noemen. Iemand met felle mede- en tegenstanders bovendien. Die even zo vaak charlatan als profeet genoemd wordt. Het gerenommeerde Armeense ensemble dat zijn naam draagt speelt op het Holland Festival onder meer zijn spiritueel getinte muziek, maar ook werk van Tigran Mansurian dat gebaseerd is op gebeden. Dat doen ze dan weer samen met het Syrische ensemble Hewar. Overigens wordt er ook werk gespeeld van de Syrische componist Issam Rafea. Afijn, u begrijpt, dit wordt een avond volgepakt met zo ongelooflijk veel spirituele lading en kruisbestuiving van twee stokoude culturen dat uw hoofd ervan zal tollen en uw zintuigen suizen.

22 juni, Muziekgebouw aan 't IJ

Stadium, Mohamed El Khatib

Een zaal vol voetbalsupporters, dat is het materiaal waarmee de Franse theatermaker Mohamed El Khatib aan de slag gaat in Stadium. De 53 aanhangers van voetbalclub Racing Club (hier op de foto de mascotte van de club) uit een Noord-Franse voormalige mijnwerkersstad vertellen over hun levens. Zo simpel is het. En tegelijk geniaal. Want met de verhalen van deze mensen krijgen we een beeld van de sociale codes, de denkbeelden. En passant ontkracht El Khatib de mythes over onderlinge verschillen tussen voetbalfans en theatergangers. Stadium is een stuk over het belang van passie en hoop houden, ook als het leven niet makkelijk is.

16 en 17 juni, Stadsschouwburg – Rabozaal

JR, FC Bergman

Een beurshaai van, mind you, elf jaar richt op Wall Street midden jaren zeventig een ravage aan; niet alleen op de aandelenmarkt, maar ook onder de mensen en  hun levens. JR Vansandt is zijn naam, hij is meedogenloos en het hoofdpersonage in de roman JR van William Gaddis. Een satirisch verhaal over superkapitalisme, nu op toneel vertolkt door het Vlaamse acteurscollectief FC Bergman, met onder anderen Stef Aerts, Marie Vinck en Thomas Verstraeten. Dit collectief werd opgericht in 2008 en sleepte een jaar later met hun eerste voorstelling meteen de KBC Jongtheaterprijs binnen.

Grote locatievoorstellingen zijn hun ding; groot, groter, grootst.
JR wordt opgevoerd in de centrale markthal van het Foodcenter Amsterdam. Met een speelduur van zo’n vier uur, een scène op meerdere verdiepingen en meer dan een dozijn acteurs belooft JR hét stuk van het voorjaar te worden, voorspelde de Vlaamse krant De Morgen. Het publiek wordt niet voor, maar rond het decor geplaatst. Aerts: ‘Het publiek in het werk onderdompelen, eerder dan het voor hun ogen neer te zetten – dat willen we.’

De American Dream binnenstebuiten gekeerd, meldt het programmaboekje. Ook hier weet het festival de tijdsgeest goed te pakken.

16-18 juni, Centrale Markthal, Foodcenter Amsterdam