rappende reporters

Op elk film of televisiefestival heb je een hit; het buzzding waar iedereen het over heeft. Iets wat zo vernieuwend of schokkend is dat je een beetje een sukkel bent als je het niet gezien hebt.

Ik was onlangs in Tokyo omdat mijn documentaire Zwart als Roet was geselecteerd voor Input, een internationaal jaarlijks terugkerende televisieconferentie waar spraakmakende tv-programma’s worden vertoond. Drie jaar eerder was ik voor Input in Sydney met mijn docu-serie Sunny Side of Sex. Het meest besproken programma was toen Go back to where you came from, waarvan de EO vervolgens de rechten kocht en uitzond als Rot op naar je eigen land.  

Dit jaar had iedereen het op Input over Journal Rappe, een lowbudgetprogramma van twee Senegalese rappers die strak gekleed achter een bureau over de actualiteit rappen. ‘Met onze show bereiken we iedereen; alle genders, jong en oud, arm en rijk,’ vertelt maker en rapper Keyti me tijdens een Inputmeeting. ‘Online hebben we al iets van 2,5 milioen hits. Hiphop is, na onze lokale muziekstroming Bala, het meest populaire muziekgenre in Senegal. Ik behoor tot de eerste generatie rappers, en de Franse hiphop- waar ik mee groot geworden ben- was puur politiek. Jongeren van nu luisteren meer naar Amerikaanse hiphop. Dat gaat vaak nergens over.’

Keyti is verontwaardigd over de teloorgang van een muziekgenre met zoveel potentie om bewustzijn te vergroten en maatschappijkritiek te beoefenen. ‘Vooral in Senegal, waar veel mensen analfabeet zijn, heeft hiphop sinds lange tijd een belangrijke functie vooral om de macht aan te pakken. Politici hadden voorheen een free pass. Ze hebben status vanwege hun westerse universitaire opleiding. Rappers waren de eerste die openlijk onze leiders bekritiseerden en om meer transparantie vroegen.’

‘Hiphop is niet voor niets onlangs na onderzoek van de universiteit van Londen als meest invloedrijke muziekstroming van de laatste vijftig jaar benoemd!’ merk ik op. Keyti knikt bevestigend; ‘Hiphop is wereldwijd een force. En ligt aan de basis oorzaak van zoveel innovatie in de mode, politiek en kunst.'

De volgende dag spreken we af op de 41e verdieping van een luxe hotel met de skyline van Tokyo op de achtergrond. Keyti is onderkoeld, ietwat afstandelijk. Terwijl ik er brak bijzit vanwege nachtelijk drankgelag met collega televisiemakers, blijft hij tijdens het congres s’ avonds op zijn kamer; ‘Ik ga nooit uit, ben juist een einzelgänger. Ik zit de hele nacht op twitter en communiceer over het nieuws.’

We drinken sjieke Japanse thee en hebben we het over de roots van hiphop. Ik vraag hem of hij zich een moderne griot voelt (griots zijn West-Afrikaanse troubadours). Hij knikt instemmend. ‘Vroeger werd het nieuws gedragen door griots, zij waren onze boeken en onze kranten. Ze hielden de geschiedenis levende via zang en dichtkunst. Want in onze cultuur geldt: als je niet weet waar je vandaan komt, weet je ook niet waar je heen gaat. Daarnaast fungeerden ze als link tussen de koning en het volk. De griots brachten boodschappen over van de koning. Ze wisten ook wat er leefde onder het volk en koppelden dat op diplomatieke wijze terug naar de macht. Dus inderdaad: ik voel me als rapper een moderne griot. Wij hebben ook toegang tot de macht; we treden op voor de rijken. Maar we vertolken tegelijkertijd de stem van het volk.’ 

Ik vertel hem over mijn documentaire Zwart als Roet en we praten over het concept white privilege. ‘Een van de grootste problemen vandaag de dag is dat het westen de wereld begrijpt vanuit concepten die ze zelf hebben gecreëerd,’ zegt Keyti. ‘Vrijheid, democratie, gender- allemaal westerse concepten. En deze concepten worden opgelegd aan de rest van de wereld. In de jaren tachtig drong het IMF westers liberaal-economisch beleid aan ons op en sindsdien gaat het steeds slechter. Onderwijs, gezondheidszorg, handel, het is stelselmatig achteruit gegaan. En het begon met de opdracht: open je grenzen.’

‘Ik herinner me dat ik in Senegal heb gefilmd,’ zeg ik. ‘Vissers die werkeloos aan wal zaten, omdat  de wateren voor de Senegalese kust vrijgegeven waren onder invloed van het IMF. Gigantische tankers van buitenlandse bedrijven visten de zee leeg.’ ‘Precies! Dat is een goed voorbeeld. Ik heb het gevoel dat er iets moet veranderen in de houding van het westen. We zijn het zat dat ze komen om ons te onderwijzen. Die superieure houding werkt niet. Ik was een keer op tour in Zwitserland en kinderen vroegen me: “Waarom is Afrika zo arm.” Ik wilde ze een ander perspectief bieden en zei: “Afrika is niet arm. Want kijk, Zwitserland maakt goede chocolade. Maar waar zijn jullie plantages? Waar is jullie cacao?” Zo kun je het concept van arm en rijk ook bevragen.’

‘En wat is je doel met Journal Rappe?’ vraag ik ter afsluiting. ‘Ik wil de actualiteit middels hiphop naar het volk brengen. Door hiphop te gebruiken wordt er geluisterd. In Senegal hebben we het geluk dat we kunnen zeggen wat we willen over onze president. Ik zie het als mijn taak de grenzen van onze vrijheid van meningsuiting op te zoeken. We praten over alles, niks is taboe. Wij zijn de watchdogs.’

Momenteel onderzoek ik of we ook een VPRO-versie van Journal Rappe kunnen maken.