De ontwikkeling van kunstmatige intelligentie kan ons veel moois op gaan leveren. In dit artikel duiken we in het verleden, het heden en de toekomst van A.I. Maak je klaar voor poepende roboteenden, kunstmatige kunstenaars en robo judges.

De toenemende groei van technologie is exponentieel. Dat betekent dat de iPhone in je broekzak miljoenen keren sneller is dan de computer die vijftig jaar geleden de eerste mens op de maan heeft geplant.

Als men tegenwoordig aan technologie denkt dan ligt ‘kunstmatige intelligentie’ op het puntje van de tong. De opkomst van kunstmatige intelligentie lijkt onvermijdelijk. Van de slimme zelfrijdende auto tot aan Spotify die elke week weer aan je voorstelt waar je misschien het liefst naar luistert. Maar waar is het eigenlijk allemaal begonnen?

de poepende roboteend

Het is 1793 als Jacques Vaucanson zijn roboteend presenteert in Parijs. Dit mechanische wonder eet, snappert, flappert en ja, het poept zelfs. Duizenden mensen komen erop af en later reist de eend zelfs door Europa. Dierfilosoof Erno Eskens en Douwe Draaisma (hoogleraar geschiedenis van de psychologie) bespreken in de eerste aflevering van Tijdgeest de ‘Canard Digérateur’, of ‘Digesting Duck’.

Een interessante podcast over een vreemd idee uit het verleden, dat toen al de grootste filosofen aan het denken zetten, en honderden jaren later nog steeds relevant is. Deze mechanische eend vormde de oorsprong van een nog altijd voortdurend zoektocht naar kunstmatige intelligentie en de rol van het menselijk bewustzijn.

Een roboteend was honderden jaren geleden verbazingwekkend, maar had je toen aan iemand proberen uit te leggen wat een touchscreen was dan werd je hoogstwaarschijnlijk vervolgd voor hekserij. We zijn als maatschappij ondertussen flink gegroeid, met name dankzij technologie. De brandende vraag is echter hoe deze technologie ons leven verder zal beïnvloeden. Wat zal bijvoorbeeld de invloed zijn van robots en kunstmatige intelligentie op onze toekomst?

een robotrechter

In De toekomst is fantastisch, een zesdelige serie vol speculatieve fictie, staan ethische dilemma’s centraal waarmee de mensheid (mogelijk) zal worden geconfronteerd als gevolg van technologische en wetenschappelijke ontwikkeling. Want, hoe fantastisch is de toekomst werkelijk? Er wordt een helder beeld geschetst bij technologische kwesties en ideeën over wat de toekomst ons kan brengen. Morele vraagstukken, de realiteit en sciencefiction worden in deze serie meesterlijk door elkaar heen verweven.

In deze aflevering worden in een fictief 2039 steeds meer beslissingen aan kunstmatige intelligentie toevertrouwd, omdat die objectief en neutraal kan reageren. Denk maar aan een robotrechter: een A.I. die zijn oordeel velt op grond van alle beschikbare data en eerdere uitspraken. Geen grap. Het is een dunne lijn tussen fictie en werkelijkheid en in De toekomst is fantastisch laten wetenschappers en ontwerpers hun licht schijnen over de kans dat bovengenoemde scenario's realiteit worden.

In het fragment hieronder zie je hoe een robo judge uitspraak doet in een voogdijzaak in 2039. En onderwerpt Marijn Frank zich aan de ondervraging van een A.I.-douanier.

een robot met een ziel

Het Westen heeft de neiging om bang te zijn voor slimme robots, in het bijzonder een angst voor supercomputers die de mensheid omver zullen werpen. In Japan denken ze daar niet zo somber over, en hebben robots zelfs een ziel. Volgens het shintoïsme heeft namelijk alles een ziel, levende en niet-levende objecten, mensen, dieren, auto's, gereedschappen en dus ook robots. 

In de Tegenlicht-aflevering "De robot als mens" onderzoekt regisseur Rob van Hattum de cultureel-religieuze kaders die onze houding ten aanzien van nieuwe technologieën bepalen of wellicht zelfs beperken. Daarin is vooral Japanse hoogleraar robotica Hiroshi Ishiguro opmerkelijk.

Hij heeft zichzelf als een moderne Frankenstein nagebouwd als (sprekende) robot. De gecreëerde androïde van Ishiguro is zelfs zijn identiteit gaan bepalen. Hij laat zijn gezicht verjongen om zoveel mogelijk op zijn robot blijven lijken.

In de twee fragmenten hieronder zie je hoe Ishiguro te werk gaat en vertelt hij meer over zijn identiteit in relatie tot zijn robot.

De relatie tussen Ishiguro en zijn robot laat je nadenken over de menselijkheid van robots, en de oorsprong en functie van het (menselijk) bewustzijn. Wat betekent het als robots menselijk worden, en mensen steeds meer op robots beginnen te lijken?

(artikel gaat door onder dit blok)

een zingende robot

Terug in het Westen vinden we robots tot op zeker hoogte handig, maar ze moeten er juist niet te echt of menselijk uitzien. Of meer kunnen dan wijzelf. Is technologie in staat om alles te doen wat een mens kan?  De roboteend van Jacques Vaucansons kon eten, snateren en poepen, en dat ligt zeker in het straatje van de mens. Maar kan technologie bijvoorbeeld ook schilderen, zingen of een kunstwerk maken?

Het AI Songfestival is een internationale competitie waar muzikanten, wetenschappers en programmeurs de creatieve kracht van kunstmatige intelligentie onderzoeken. Teams uit heel Europa en Australië proberen met hulp van AI dé ultieme Songfestivalhit te maken. Het AI Songfestival onderzoekt de creatieve mogelijkheden van kunstmatige intelligentie en de impact daarvan op ons als muziekliefhebbers.

AI wordt hierbij door verschillende teams getraind te 'luisteren' naar grote hoeveelheden bestaand muzikaal materiaal - net zoals een menselijke componist door alles om zich heen geïnspireerd en beïnvloed wordt. Zonder voeding geen creatie, immers.

Luister hieronder naar mijn favoriete inzending: "Princess", van het Belgische team Polaris. Benieuwd naar alle nummers? Klik dan hier.

De muziek van het AI Songfestival is stiekem ontzettend prachtig, waardoor men gaat twijfelen over de rol van technologie in kunst. De mogelijkheid om kunstmatige intelligentie te gebruiken om kunst te creëren lijkt steeds makkelijker, bijna als een schilder die een kwast gebruikt.

Kunnen alleen mensen muziek maken, of wordt onze kunst in de toekomst volledig door kunstmatige intelligentie gecreëerd? Kunst lijkt altijd te groeien en evolueren naar een nieuwe vorm, en wie weet is kunstmatige intelligentie wel de volgende stap.

Het is pijnlijk duidelijk geworden dat onze technologie onze menselijkheid heeft overtroffen

(niet) Albert Einstein

Bovenstaande quote verscheen veertig jaar na zijn overlijden, maar is onterecht aan Albert Einstein toegeschreven. Einstein heeft dit namelijk nooit uitgesproken, maar dat maakt de boodschap niet minder krachtig.

Technologie is een product van het menselijk bewustzijn, maar kan tegenwoordig ook worden gezien als een verlenging hiervan. Het is nu nog te vroeg om technologie te zien als een autonoom kunstmatige intelligentie. De mensheid bevindt zich op glad ijs met de constante groei van technologie, maar weet zich staande te houden. Het zal echter niet lang duren voordat al deze nieuwe speeltjes ons te boven gaan.

over Mo Jouhri

Mo Jouhri (29) studeert Media & Cultuur aan de UvA en heeft eerder geschreven voor de Volkskrant. In 2020 deed hij mee aan de VPRO Dorst Pitch, waaruit de documentaire Making a Mocro: Op zoek naar Killer Kamal voortkwam. Daarin neemt hij je, samen met zijn broertje Ayoub, mee in de zoektocht naar de controversiële rapper Killer Kamal en legt de vooroordelen bloot die er bestaan over Marokkaanse jongeren.