Stijgende woningprijzen, een hotel in elke straat en antizwerver-bankjes - wat nieuwe mensen juist naar een stad trekt, stoot ook oude bewoners af.

Nu het vriest, zie je steeds minder jongeren op bankjes hangen, laat staan daklozen die er overnachten. Maar voor veel steden zijn de seizoenswisselingen niet genoeg: zij ondernemen maatregelen om dit soort verschijnselen permanent te voorkomen. 

Zo is er het begrip hostile architecture of hostile design: metalen tandenstrips in ramen of een leuning midden op het bankje in het park, zodat je er niet meer op kan liggen. Als je zoekt op de hashtag #hostiledesign op Instagram kom je voorbeelden tegen van over de hele wereld. Het zijn ogenschijnlijk kleine details in de openbare ruimte, maar ze hebben grote gevolgen. En vooral voor kwetsbare groepen, in dit geval de daklozen.

En dat moet ons zorgen baren. In 2019 meldde het CBS nog dat het aantal daklozen in Nederland sinds 2009 is verdubbeld. Eerder dit jaar werd het aantal dakloze mensen geschat op 36.000. Met hostile design wordt het hen alleen maar moeilijker gemaakt: als de opvang vol zit en er obstakels worden geplaatst onder de overdekte plekken en op bankjes dan is er geen plek meer voor de daklozen in de stad. 

Dat is een ingrijpendere verandering dan je misschien denkt. In onderstaande documentaire, Mooie wereld, zie je de minder fraaie dingen, maar ook juist de mooie dingen in het bestaan van de daklozen terug.

(artikel loopt door onder video)

de toerist

Doen steden er aan de ene kant alles aan om daklozen te weren, aan de andere kant proberen ze zichzelf aantrekkelijk te maken voor toeristen. Die zijn tenslotte goed voor de economie, toch? Nou, daar gaan steeds meer mensen anders over denken. Kijk bijvoorbeeld eens naar Amsterdam: Daar zijn nu ruim vijfhonderd accomodaties, met samen zo’n 40.000 kamers. 

Voor corona waren er twintig miljoen toeristische overnachtingen in de hoofdstad, ruim twintig keer meer dan dat er inwoners zijn. Amsterdam is volgens critici dan ook op een punt beland dat het toerisme de stadseconomie ten goede is, maar de bewoners al lang niet meer. 

Zo wordt er in de Tegenlicht-documentaire "City for sale?" gesproken van een Disneyland voor volwassenen. Als je al naar de buurtwinkel wil is het ellenbogenwerk om er te komen. De gemeente voert inmiddels een hotelstop in, waardoor in het grootste gedeelte van de stad geen nieuwe hotels meer mogen komen. Het toerisme moet meer dan halveren en gaat plaats maken voor de bewoners van Amsterdam.  

de ‘echte’ stadsbewoner 

Ook als je al een dak boven je hoofd hebt, wordt het je in de stad steeds moeilijker gemaakt. De prijzen op de huizenmarkt rijzen de pan uit en niet heel Nederland kan dat betalen. Niet alleen in Amsterdam, maar in alle grote steden wordt overboden op huizen en zelfs de huurprijzen ontkomen daar niet aan.

De middenklasse wordt zo langzaam uit hun eigen woningen verdreven door prijzen die omhoogschieten. ‘Slechtere’ buurten worden opgekocht door woningcorporaties die de huizen verbouwen en voor het dubbele weer op de markt gooien. Huisjesmelkers vragen honderden euro’s voor een paar vierkante meters en heb je iets te klagen? Joh, dan staan er voor jou nog dertig anderen in de rij.

De echte stadsbewoner is uitgeweken naar de rand. En de sociale huurwoningen in de stad maken plaats voor hippe, moderne en duurzame wijken. Neem de wijk Wielewaal in Rotterdam, bestaand uit zo'n vijfhonderd na-oorlogse woningen. Daarvan heeft de rechter besloten dat het gesloopt mag worden, om plaats te maken voor nieuwe woningen. 

De bewoners vechten al jaren tegen dit besluit: de kans dat zij de nieuwe woningen kunnen betalen is nihil. En dat terwijl de meeste bewoners wonen al sinds hun geboorte in de Wielewaal wonen. In Danny's wereld gaat Danny Ghosen met hen in gesprek.

Weet jij ook niet meer waar je het zoeken moet? Hier hebben we een aantal alternatieve woonvormen voor je op een rij gezet.

artikelen in deze reeks