Wereldwijd worden er meer dan één miljoen plastic tasjes per minuut gemaakt, en gemiddeld genomen gebruiken we die niet langer dan een kwartiertje. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben we 9.1 miljard ton aan plastic geproduceerd waarvan de helft pas in de laatste vijftien jaar. Het valt dus niet te ontkennen dat we last hebben van een ‘groeiend’ probleem. Wat doen we allemaal met plastic en hoe komen we er weer vanaf?
Verzamel al het plastic afval dat de mensheid ooit heeft geproduceerd en je hebt een berg groter dan de Mount Everest. In deze story gaan onze correspondenten in hun land op zoek naar bijzondere manieren waarop mensen omgaan met plastic. Verhalen van plasticsmokkelaars, eenzame milieustrijders en zelfs zo smerig dat de poep je om de oren vliegt.
scroll verder voor het hele verhaal of spring direct naar
de geboorte van plastic
'condooms? geef mij maar een zakje'
Omstreeks 1907 zag het eerste plastic het levenslicht. Het lukte chemicus Leo Baekeland namelijk om een volledig synthetische kunststof te maken. De Belg had niet alleen scheikundig maar vooral ook zakelijk inzicht en wilde geld verdienen met zijn uitvinding. Deze eerste soort plastic doopte hij tot bakeliet en bracht hij op de markt als “het materiaal van de duizend toepassingen”. Baekeland ging in zee met tal van grote bedrijven, zijn plastic veroverde de wereld en hij stierf uiteindelijk steenrijk.
Natuurlijk is plastic niet alleen maar negatief. Plastic is relatief goedkoop, laat zich makkelijk vormen en kan, als het voor producten met een lange levensduur gebruikt wordt, heel duurzaam zijn.
Metropolis-correspondent Petna uit Congo laat zie dat er mensen zijn die heel inventief met plastic omgaan. Prostituee Danielle gebruikt het namelijk om niet zwanger of ziek te worden. En nee, dan hebben we het niet over het bekende rubbertje: Danielle vraagt haar klanten om een boterhamzakje te gebruiken. Dat vindt ze veiliger dan een condoom. Petna zocht Danielle op in Goma.
Volgens Danielle werkt dat. Maar of het ook een goed idee is, is een ander verhaal. Plastic zakjes hebben niet het glijmiddel, de elasticiteit en de pasvorm van een condoom. In 2016 ging een bericht rond op internet over een jong Vietnamees stelletje dat een plastic tasje als condoom had gebruikt. De twee tortelduifjes waren te verlegen geweest om condooms te kopen, maar moesten dat bekopen met een tripje naar het ziekenhuis. De wrijving van de plastic zak zorgde voor genitale bloedingen en verwondingen bij beide geliefden.
innovatieve toepassingen van plastic
Ze zeggen weleens dat plastic wordt ontworpen voor de eeuwigheid en maar wordt gebruikt voor één seconde. Zonde, want plastic is geweldig bouwmateriaal. Het is goedkoop, het laat geen water of lucht door en komt in allerlei vormen. Als het dus niet gebruikt wordt voor wegwerpartikelen, is het erg duurzaam. Geen wonder dat er over de hele wereld van alles mee gemaakt wordt.
plastic huizen
plastic prothese
plastic weerstation
LEGO-huis
In Bogota wordt er door de Colombiaanse architect Oscar Mendez gebouwd met geperste blokken van weggegooid plastic: een soort mega-LEGO. Hij verzamelt zwerfplastic, smelt het om tot blokken en bouwt er huizen van voor de lokale gemeenschap. Een oplossing voor zowel het afvalprobleem als het woningtekort in zijn stad. De architect denkt zelfs dat het tekort aan woningen in Latijns-Amerika binnen tien jaar verholpen kan zijn, als we twee procent van al het zwerfplastic op deze manier hergebruiken.
plastic hand
Student Ryan Bouricius uit Amerika heeft met behulp van een 3D-printer en slechts 15 dollar aan plastic materiaal een handprothese ontwikkeld. De plastic prothese is voor iedereen vrij te downloaden en heeft veel voordelen ten opzichte van metalen en elektronische varianten. Er zijn geen dure onderhoudskosten en voor kinderen die uit hun protheses groeien kan er gemakkelijk en betaalbaar een groter model uitgeprint worden.
En ook deze vader ging met een 3D printer aan de slag om een nieuwe hand voor zijn zoontje te maken.
plastic weersvoorspelling
In Zambia wordt het weerbericht voorspeld door weerstations van plastic. Het voornamelijk agrarische land wordt hard getroffen door klimaatveranderingen, maar het lukte niet om dit goed in kaart brengen omdat de benodigde apparatuur te duur was. De nieuwe plastic weerstations kosten Zambia slechts 300 in plaats van 10.000 dollar per stuk en bewijzen hun nut: ze waarschuwen de Zambianen op tijd wanneer er bijvoorbeeld een overstroming dreigt.
plastic vervuiling
'holy shit, de poep vliegt door de lucht!'
Ooit gehoord van flyings toilets? In Zambiaanse sloppenwijken gebruiken ze plastic voor zaken waar een luchtje aan zit. Daar ontbreekt het vaak aan fatsoenlijke riolering en sanitaire voorzieningen en hebben de bewoners bedacht dat je je behoefte maar het beste in een plastic zak kunt doen. Eenmaal gevuld en dichtgebonden worden deze zakjes achtergelaten op straat of - en dat is waar de naam 'flying toilets' vandaan komt - gewoon zo ver mogelijk de deur uitgegooid.
Er worden weleens mensen geraakt door de plastic zakjes. Volgens de spoorwegmaatschappij Rift Valley Railways kwam het zelfs voor dat er treinen door ontspoorden. Maar het grootste probleem is dat de flying toilets zich in stapels verzamelen op de daken van huizen en in de straten. Ze verstoppen de waterafvoer en wanneer de achteloos weggeworpen zakjes openbarsten, komt de inhoud ervan in het drinkwater en in woningen terecht. Flying toilets liggen zo aan de basis van de heftige cholera-uitbraken die West-Afrika de laatste jaren teisteren.
Verschillende hulporganisaties spannen zich in om ziektes en ongelukken te voorkomen. Een Zweedse ngo biedt biologisch afbreekbare zakken aan en in het loopgekke Kenia worden Stop Flying Toilet-marathons georganiseerd. Pastoor Elijah in Zambia spreekt echter de hogere machten aan om zijn buurtgenoten ervan te overtuigen verantwoord hun behoeften te doen. In zijn kerk bespreekt hij het nare luchtje van de flying toilet. Holy shit!
Ook het zorgen voor goede sanitaire voorzieningen en hygiëne en een einde maken aan openbare ontlasting is een van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. ‘Wildpoepen’, zoals we dat in het Nederlands zo mooi zeggen, moet voor 2030 helemaal uitgebannen zijn.
In 2015 deed nog 15 procent van de Zambianen zijn behoeften buiten, en niet op een toilet. Wel is de situatie in de afgelopen jaren verbeterd. Aan het begin van deze eeuw moest namelijk nog een kwart van de Zambianen buiten poepen.
Meer dan de helft van al het plastic in de oceanen komt uit Azië. De grootte van dit continent en de vele eilanden waaruit het bestaat maken het logistiek enorm kostbaar om al het afval op te halen en milieuvriendelijk te verwerken. Daar komt bij dat vóór de komst van wegwerpbordjes en plastic bestek, natuurlijke materialen zoals bananenblad en kokosnoot werden gebruikt om eten in te serveren. Het was heel gewoon om dit bio-bordje op de grond te gooien: na een paar dagen was er toch niks meer van over. Nu de inwoners hun biologisch afbreekbare groenten en fruit hebben ingewisseld voor flesjes cola en zakken chips, blijft dit afval vaak in de natuur zwerven.
plastic bestrijden
'ruim @!#$% je rotzooi op'
De toenemende aandacht voor de gevolgen van het gebruik van plastic heeft ertoe geleid dat er in meer dan twintig landen plastic attacks zijn georganiseerd. Klanten laten daarbij de plastic verpakkingen van hun producten achter in de supermarkt om de eigenaren te laten nadenken over alternatieven.
Moussa uit Burkina Faso houdt ook niet zo van plastic en gaat het gesprek aan met de winkeleigenaren uit zijn buurt. Met lede ogen moet hij toezien hoe de mensheid in een onfortuinlijke samenwerking met de woestijnwind zijn geliefde stad Gorom Gorom keer op keer bedelft onder een laag van plastic troep. Zijn vrienden verklaren hem voor gek, maar dat weerhoudt hem er niet van om iedere dag opnieuw de straten van Gorom Gorom op te ruimen. Na een dag hard werken verbrandt hij stiekem zijn plasticvangst om er voorgoed vanaf te zijn.
correspondent
Naam: Seidou Samba Toure
Locatie: Gorom Gorom, Burkina Faso
Regisseur: Gideon Vink
Je zou het naar aanleiding van dit verhaal misschien niet denken, maar ook in Burkina Faso zijn plastic tasjes sinds 2015 verboden. Het uitvoeren van het plasticverbod kent echter problemen, vertelt onze correspondent. Mensen trekken zich niets van de regels aan en politieagenten knijpen een oogje dicht. Een klassiek gevalletje politieke wishful thinking vs. de dagelijkse werkelijkheid.
©
Eosta / Nature & More
plastic footprint
'als ze me vermoorden, kan ik het milieu niet redden'
Elk jaar produceren we met zijn allen meer dan 220 miljard kilo aan plastic, waarvan we maar 9 procent recyclen. De rest van het plastic komt op een vuilnisbelt terecht, wordt verbrand of verdwijnt in de natuur. Zo belandt er elk jaar 8 miljard kilo in onze oceanen. Als dat in dit tempo doorgaat dan drijft er, volgens de Verenigde Naties, tegen 2050 net zo veel plastic in de zee als vis.
Hoewel China het land is dat via zijn rivieren het meeste plastic in de oceaan dumpt, is het ook het eerste land ter wereld dat de klimaatdoelen van Parijs heeft gehaald. De Chinese CO2-uitstoot is sinds 2005 met 46 procent gedaald.
De overheid is zich dus bewust van haar verantwoordelijkheid, maar het milieu laat ook de kleine man in China niet onberoerd. Een groot applaus is op zijn plaats voor meneer Jiang. Hij gaf alles op om zijn landgenoten te kunnen waarschuwen voor de gevaren van milieuvervuiling. Metropolis-correspondent Sunny reisde een stukje met hem mee tijdens zijn missie door China.
illegaal plastic
zes maanden de cel in voor een plastic zakje
Iedere laatste zaterdag van de maand werkt 80 procent van de Rwandese bevolking samen om de buurt schoon te maken, riolering aan te leggen of scholen te bouwen. Dit gemeenschappelijke werk heet Umuganda en zelfs de president doet mee.
Kigali, de hoofdstad van Rwanda, wordt vaak de schoonste stad van Afrika genoemd. Plastic tasjes zijn er sinds 2008 streng verboden. Maar ondanks dit verbod, blijven veel Rwandezen fan van de plastic zak. In de grensgebieden met Oeganda en Tanzania is inmiddels een smokkelhandel ontstaan, die door de overheid streng wordt bestraft.
Iedere dag plakken waaghalzen tasjes op hun lichaam om ze de grens over te krijgen. De pechvogels die gepakt worden, moeten maanden de cel in. Onze correspondent Delphine ging naar de markt om de smokkelaars te spreken en zo'n illegaal tasje te scoren.
correspondent
Naam: Delphine Umuhoza
Locatie: Kigali, Rwanda
plastic recyclen
het 'plastic' geld ligt op straat
In de oceaan breekt het plastic op in microscopisch kleine deeltjes die door dieren worden aangezien voor voedsel. Het eten daarvan leidt tot verstoppingen waaraan de dieren uiteindelijk sterven. Jaarlijks vinden zo meer dan een miljoen zeevogels en honderdduizend mariene zoogdieren de dood. Drie op de vier diepzeevissen in het noordwesten van de Atlantische Oceaan zwemt volgens dit onderzoek rond met microplastics in hun maag. Dus ook de vis die we eten zit boordevol plastic. Het is nog niet goed onderzocht wat dat voor onze gezondheid betekent.
Al het plastic dat nooit meer uit de natuur verdwijnt is eeuwig zonde, maar heel cru is het ook ‘de een zijn dood is de ander zijn brood’. Plastic afval kan namelijk geld waard zijn. Zo krijgen inwoners van de gemeente Etten-Leur 30 cent per kilo ingeleverd plastic afval. Of wat dacht je van festivalgangers die plastic bekers rapen en inleveren en de muntjes die ze daarvoor terugkrijgen verkopen? Op Lowlands vingen sommige bezoekers meer dan 3000 euro met drie dagen non-stop rapen.
Plastic rapen is niet voor iedereen vrolijk bijverdienen, voor voetbaltalent Onyi uit Nairobi is het pure noodzaak. Metropolis-correspondent Carren laat zien hoe deze twaalfjarige Keniaan plastic afval verzamelt en verkoopt om zo zijn familie te onderhouden.
nog meer plastic?
kijktips
Het plasticprobleem is in de afgelopen dertig jaar ontstaan, en dus moet het volgens de Nederlandse Dave Hakkens ook in de volgende dertig worden opgelost. Daarom zette hij het project ‘Precious Plastic’ op. Met dit ambitieuze project verspreidt hij onder andere bouwplannen voor machines waarmee overal ter wereld plastic gerecycled kan worden tot duurzaam bouwmateriaal.
Maar of het nu de natuur of de mens is die het probleem oplost, er blijven onvoorstelbare grote hoeveelheden plastic in de natuur belanden. De Verenigde Naties willen daarom via de Duurzame Ontwikkelingsdoelen de afvalproductie beperken om zo het behoud en duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en maritieme flora en fauna te stimuleren.
Om dit te bereiken zou het slim zijn om eens te kijken hoe ze dat in Kamikatsu doen. In dit Japanse dorpje sorteren alle 1700 inwoners hun afval op 45 verschillende manieren. In 2003 besloten deze gemotiveerde Japanners dat ze in het jaar 2020 geen afval meer willen produceren. En ze zijn goed op weg: op dit moment wordt 80 procent van hun afval gerecycled, gecomposteerd of hergebruikt. Het kost even tijd, maar het kan dus wel!
©
Ted McGrath