VPRO’s OVT bestaat 25 jaar en viert dit met een feestelijke live-uitzending vanuit Beeld en Geluid in Hilversum. Kees Slager is geestelijk vader van het geschiedenisprogramma.

de eerste uitzending

Op zondag 4 oktober 1992 werd in de radiokolommen van de toenmalige VPRO Gids opeens O.V.T. aangekondigd, ‘een programma over de onvoltooid verleden tijd, met discussies, reportages en ooggetuigenverslagen’. Dit geschiedenisprogramma, dat in de plaats kwam van Vara’s Ophef en vertier, kwam uit de lucht vallen. De gids vond althans elke nadere introductie overbodig, alsof de lancering vooral stilgehouden moest worden. Wel werden de medewerkers van het eerste uur vermeld: Kiki Amsberg, Marnix Koolhaas, Gerard Leenders, Jacqueline Maris, Hans Olink en Kees Slager.

Na O.V.T. volgde in het ‘tweede’ uur als apart programma De spoor terug-documentaire, die daarna als halfuursdocumentaire ‘Het spoor terug’ een wekelijks onderdeel van O.V.T. werd en tot op de dag van vandaag de afsluiting van de uitzending vormt. De uitzendtijd van OVT, zondagochtend tussen tien en twaalf, is al een kwarteeuw dezelfde, net als de aankondiging in de gids. OVT, met actueel nieuws over geschiedenis, ‘Het spoor terug’, columns van bekende publicisten en journalisten, boekbesprekingen van Bart Funnekotter en interviews met auteurs, en tegenwoordig ook podcasts, is al 25 jaar een toonbeeld van continuïteit.

'OVT is inmiddels goed voor een kleine 1300 uitzendingen, die allemaal zijn te beluisteren op de OVT-site.'

Maarten van Bracht

De puntjes van OVT werden overigens, opnieuw zonder dat er enige ruchtbaarheid aan werd gegeven, op 23 augustus 2009 uit de titel geschrapt, in navolging van de VPRO, die ze veertig jaar eerder juist met veel tamtam uit zijn naam had verwijderd.

In de eerste uitzending van O.V.T. werd een begin gemaakt met de documentaireserie Zesenzestig jaar vrijzinnig, over de geschiedenis van de VPRO. Daar was een goede aanleiding voor: de VPRO, pas acht jaar in het bezit van de B-status, had na een geslaagde ledenwerfcampagne de A-status gekregen, waardoor hij voortaan tot de grote spelers in Hilversum hoorde en jaarlijks 676 uur zendtijd op radio en televisie mocht vullen. Een van de nieuwe VPRO-programma’s was O.V.T., dat inmiddels goed is voor een kleine 1300 uitzendingen, die allemaal zijn te beluisteren op de OVT-site.

geestelijk vader van OVT

Kees Slager (79), publicist, schrijver en politicus – nog actief als SP-gemeenteraadslid in Tholen – is de geestelijk vader van OVT. ‘In 1984 ging de VPRO van de C- naar de B-status en werd de radiozendtijd meer dan verdubbeld. Toen hebben we Het spoor terug opgezet. Een jaar eerder had ik verhalen van oude landarbeiders in Zuidwest-Nederland op de band opgenomen. Dat kon eigenlijk zo op de radio worden uitgezonden, waarom zou je dat nog op papier zetten? Toen ben ik ook nog in Engeland wezen kijken waar sommige radiostations al langer aan oral history deden. In Nederland was gesproken geschiedenis toen iets nieuws, sowieso was geschiedenis nogal verdacht in progressieve kringen omdat het vooral als een hobby van conservatieve mannetjes werd beschouwd. Maar Het spoor terug was een succes, en de cassettebandjes vlogen de deur uit. Toen we in 1992 van B naar A gingen, kwam er een uur bij en is OVT ontstaan, onder de voorwaarde dat het uitsluitend over de Nederlandse geschiedenis mocht gaan, of in elk geval het Nederlandse aandeel in de geschiedenis; de VPRO had namelijk ook het buitenlandprogramma NL-Magazine. We kregen dus twee uur op de vroege zondagochtend, en daar hadden veel collega’s weinig zin in omdat ze dan vroeg moesten opstaan. Zelf moest ik helemaal uit Zeeland komen. Het bleek een goed tijdstip, tegenover de kerkdiensten en het zingen op de andere zenders, en ochtendtelevisie had je toen nog niet. Radiodirecteur Arend Jan Heerma van Voss noemde OVT ooit een “kerkdienst voor ongelovigen”. We hebben met OVT echt een trend gezet in geschiedschrijving op de radio, door de Nederlandse geschiedenis kritisch te benaderen en ook aan onze zwarte bladzijden, zoals de slavernij en het koloniale verleden, veel aandacht te besteden. Ik durf ook te beweren dat de aanpak van tv-programma Andere tijden een gevolg is van OVT; in het begin kwamen ze vaak bij ons langs om te vragen hoe en wat. Met Hans Olink heb ik nog wel gebakkeleid over de vraag wie eigenlijk de titel OVT heeft bedacht, maar die eer komt echt toe aan beeldhouwster Wies de Bles, die bij mij op bezoek was en zei: “Wat jullie doen, gaat over het ónvoltooide verleden.”’

© Hans Kouwenhoven / ANP

Kees Slager