De krekel, de mier en de coronabuffers

Wopke Hoekstra deed zijn duit in het zakje. Of juist niet. Het is maar hoe je het ziet. Wat denken ze eigenlijk over hem in Italië en Portugal? We vroegen het voormalig belastingdienstambtenaar Manuel Cecilio uit Portugal en journalist Mario Calabresi uit Italië.

En als het dan allemaal zo slecht ging, welke voorwaarden moeten er dan gesteld worden aan de EU-steun? Daar schijnen economen Marieke Blom en Wim Boonstra hun licht op.

Geert Mak beschrijft verder dat Nederland zich heeft afgewend van Europa in zijn videocolumn, en dat maakt hem kotsmisselijk!

Ten slotte spreekt financieel journalist Thomas Bollen met In Europa over de sleutelmomenten van de laatste maanden op weg naar noodsteun en zet hij uiteen waarom de unie zoals we die nu kennen in een onhoudbare situatie zit. Hoe gaat de EU zich hier in hemelsnaam uitredden?

spring direct naar

Dijsselbloems echo

In onderstaand fragment uit de aflevering "De krekel en de mier" kruipt Portugese komiek Nuno 'Jel' Duarte in de huid van Jeroen Dijsselbloem. Naar aanleiding van de uitspraak van Dijsselbloem, dat de Zuid-Europeanen al hun geld zouden uitgeven aan vrouwen en drank, confronteert Nuno de Portugezen op straat met hun levensstijl.

Het beeld van de luie feestende krekel en de hardwerkende mier wordt op verschillende manieren verkend. Zo komt ook het E-fatura-programma van de Portugese belastingdienst naar voren dat door middel van het verloten van Audi's ervoor moest zorgen dat alle Portugezen netjes hun boekhouding op orde brachten.

Klik hier om de hele uitzending terug te kijken

BART MAAT — Wopke Hoekstra an de Europese Commissie op 23 maart

Minister van Financiën Wopke Hoekstra verzocht op 23 maart de Europese Commissie om eens uit te zoeken waarom 'sommige landen wel buffers hebben en andere niet'. Dit verzoek wordt veel vergeleken met de drank-en-vrouwen-uitspraak van Jeroen Dijsselbloem.

De premier van Portugal, António Costa noemde de uitspraak van Hoekstra 'walgelijk' en 'wreed'. Italiaanse prominenten stuurden 31 maart een open brief naar de Frankfurter Allgemeine Zeitung waarin ze Nederland 'niet ethisch en niet solidair' noemden. Daarvoor is Hoekstra flink door het stof gegaan en zei hij al snel dat hij 'te weinig empathie had getoond'. Waarom schoot het zo in het verkeerde keelgat bij de Zuid-Europeanen?

Manuel Cecílio (mede-initatiefnemer van het E-fatura-programma van de Portugese belastingdienst)

'Dijsselbloem had gelijk in 2010. Toen is er slecht beleid gevoerd in Portugal. Maar de situatie is erg anders op dit moment. Alhoewel premier Antonio Costa te snel uit zijn slof schoot, waar hij populariteit mee won, kon Wopke Hoekstra niemand verantwoordelijk houden voor de coronacrisis. Dit is een natuurramp.

'Wij hadden als Europa eerder de grenzen moeten sluiten en inreizende Chinezen eerder in quarantaine moeten zetten. Ik vraag me nog steeds af waarom Europa dat niet heeft gedaan. Ik zou vinden dat je ons als Portugal geen geld zou moeten geven trouwens. We moeten het zelf maar oplossen in overleg met de EU.

De belastingdienst verlootte Audi's op de Portugese televisie aan de hand van nummers op bonnetjes zodat Portugezen hun huishoudboekje op orde hielden

'Ik zou vinden dat je ons als Portugal geen geld zou moeten geven'

'Toch merk je wel de angst van wat een verzwakte EU betekent voor Portugal. De Chinezen staan klaar om kansen te grijpen. Een Chinees bedrijf heeft onlangs het grootste electriciteitsbedrijf in Portugal opgekocht. Daarbij is de Chinese regering aan het opteren om een handelscentrum op de Azoren op te richten waar een Amerikaanse marinebasis langzaam aan het vertrekken is. Dat zijn serieuze veranderingen!'

Nuno 'Jel' Duarte, de Portugese komiek die in de huid kroop van Jeroen Dijsselbloem

'Om de zoveel tijd moeten de Nederlandse ministers van Financiën weer een comedyshow opvoeren. Het is ironisch dat die politici landen als Portugal demonizeren terwijl de grootste Portugese bedrijven gewoon een brievenbus hebben in jullie schitterende en liberale land om belasting te ontduiken. Als die bedrijven gewoon eerlijk belasting betalen in Portugal dan zou het probleem er al anders uitzien, nietwaar?'

Nuno 'Jel' Duarte

Mario Calabresi (journalist en schrijver, voormalig hoofdredacteur van la Repubblica)

'Toen Wopke Hoekstra dat zei kwam ik net uit Nembro, een dorp in Bergamo waar ik een reportage over de impact van corona op de gemeenschap had gemaakt. Vanwege een tekort aan ruimte vanwege de maatregelen werden begrafenissen daar verboden. De dorpsbel werd niet meer geluiden als iemand doodging. Mensen gingen simpelweg te snel dood. De ambulance zette de sirenes niet meer aan omdat ze anders hele dagen zouden klinken. Maandenlang lagen lijken in vrieskisten van het ziekenhuis. Pas nu worden ze begraven.

Het verlaten dorpje Nembro in het zwaar door corona getroffen Bergamo, Italië

'Corona werd destijds door heel Europa als een Italiaans probleem behandeld.'

'Corona werd destijds door heel Europa als een Italiaans probleem behandeld. Natuurlijk weten we dat we schulden hebben en dat we het EU-standpunt moeten respecteren maar dit was een ramp. En de timing van Wopke Hoekstra... Het was schandalig. Eerlijk gezegd.

'Daarna zijn we Nederland en Europa ook anders gaan zien. Er waren echt goede banden eerst, onze kinderen gingen daar studeren. Maar nu zien we ze meer als vijanden. Het sloeg een grote wond... En nu heerst er wantrouwen en achterdocht.'

Lees de reportage over Nembro hier terug

De ideale EU-noodsteun

Het is duidelijk dat de landen die getroffen zijn door de coronacrisis steun nodig hebben. Maar daar is nog niets mee gezegd. De vormen die een steunpakket aanneemt en de voorwaarden die eraan gesteld moeten worden zijn voor een groot deel afhankelijk van wat politiek en economisch wenselijk is.

Jeroen Dijsselbloem is niet langer minister van Financiën maar stuurt onze blik op Europa nog wel in allerlei praatprogramma's, zoals Buitenhof. Onlangs sprak hij over de voorwaarden waar Europese coronasteun aan moet voldoen. Hij vindt dat deze steun vooral gericht moet zijn op het ontwikkelen van een digitale economie en meer verduurzaming.

Steun kan in zijn ogen niet bestaan uit giften. Het is belangrijk dat de steun ofwel bestaat uit leningen of onderdeel uitmaakt van een Europees programma, dat beoordeelt of het geld wordt uitgegeven aan de juiste zaken. Wordt er wel voldoende rekening gehouden met vrouwen en drank?

Man met mondkapje in Brussel

Je hoort het al bij de aankondiging van Dijsselbloem bij het programma, veel verschillende vormen van steun zijn de afgelopen maanden de revue gepasseerd. Welke voorwaarden zijn verbonden aan de ideale EU-noodsteun? Economen overzien de Europese markt. Hoe kijken die hier tegenaan?

Wederzijdse afhankelijkheid

Marieke Blom (Hoofdeconoom van ING)

'Nederland maakt een karikatuur van Italië. Er is een oude erfschuld daar die vooral is gebouwd in jaren '60 tot en met de jaren '90 en de huidige Italianen hebben minder kredietwaardigheid daardoor en dat belemmert het groeivermogen van hun economie. Bovendien is er een Nederlandse wederzijdse afhankelijkheid van bijvoorbeeld Italië die we moeten erkennen.

'Als je mij vraagt naar de ideale oplossing dan ben ik vooral aan het kijken wat het beste is voor de Nederlandse burger in het algemeen. Samen garant staan voor schuld, zoals bij eurobonds of via het European Stability Mechanism kan per saldo financieel gunstig zijn voor Nederland.

'Ook het voorgestelde herstelfonds, waarbij uitgaven in de zuidelijke Europese lidstaten worden bekostigd met Europese belastingen voor bedrijven, kan gunstig uitpakken. Als zuidelijke landen hierdoor meer uitgeven, helpt dat op de korte termijn hun economie door de crisis. Als Europa dan ook nog afdwingt dat er vooral investeringen in onderwijs en (groene) infrastructuur uitbetaald worden, levert het op termijn ook meer op. Niet alleen voor Italië, maar ook voor ons.'

Marieke Blom

De unie is nog niet afgebouwd

Wim Boonstra (Adviseur Rabobank, bijzonder hoogleraar VU en voorzitter van de Monetaire Commissie van de European League for Economic Cooperation)

'Een fundamenteel probleem in de huidige Europese Unie is dat we wel een muntunie hebben gecreëerd maar vervolgens hebben verzuimd deze af te bouwen. Zo zijn zowel de bankenunie en kapitaalmarkt-unie niet af. Het huis is gewoon nog niet af. Ook zijn er forse vertrouwensproblemen omdat landen zich niet aan de beleidsafspraken houden. Terwijl de coronacrisis als een natuurramp is, een situatie waar niemand iets aan kan doen.

'Door landen nu op te zadelen met leningen, die later moeten worden terugbetaald, duw je de zwakkere landen dieper in de problemen. De Nederlandse houding is ditmaal volstrekt ongepast. In dit geval kan men beter overgaan tot het verstrekken van giften, aan alle lidstaten, te financieren met zogeheten monetaire financiering. Daarmee bedoel ik het bijdrukken van nieuw geld door de centrale bank.

'Veel centrale banken doen dit al, zo niet de ECB, omdat zij dat wettelijk niet mag. Dit verbod is mede door de Duitsers in het verdrag opgenomen zijn vanwege hun historisch trauma van hyperinflatie in 1923, waardoor de Duitse mark praktisch niets meer waard was. Maar van enig gevaar van hyperinflatie is momenteel geen sprake. Ook giften vanuit de Europese Commissie gefinancierd met coronaobligaties zijn een goed idee.

'In tijden van echte crisis is een discussie over meer begrotingsdiscipline ongepast. Je vraagt aan een coronapatiënt voordat je hem gaat behandelen toch ook niet eerst of hij zijn belastingaangifte wel heeft ingediend?'

Wim Boonstra

Geert Mak over de 'Zuinige Vier'

Geert Mak is kotsmisselijk van de houding van de 'Zuinige Vier'. Hij legt uit wat het gevaar voor Europa zou kunnen zijn als het plan van Merkel en Macron niet doorgaat en Nederland, Zweden, Oostenrijk en Denemarken hun zin krijgen met een EU-noodsteun gebaseerd op leningen van individuele lidstaten. Wat wil Wopke Hoekstra bereiken met deze houding?

Doormodderen is onhoudbaar

Financieel journalist Thomas Bollen heeft bij Follow the Money het doen en laten van de Europese Centrale Bank in z’n portefeuille. Hij hielp ons onderstaande tijdlijn te maken over de sleutelmomenten op de weg naar EU-steun in de coronacrisis. In Europa vroeg hem ook naar zijn visie op de nabije toekomst. Is er nog hoop?

Duitse hof in Karlsruhe

Thomas Bollen (financieel journalist voor Follow the Money)

'Het kan met de huidige Europese Unie twee kanten opgaan: of richting een federale staat met meer politieke eenheid en een gezamenlijke begroting, of naar een gemeenschap met landen die weer hun eigen munt hebben.

'Het huidige scenario van doormodderen is onhoudbaar. Het zorgt voor een zogenaamde moral hazard, een houding waarmee de betrokken partijen zich risicovoller gedragen en niemand verlies neemt omdat ze denken dat ze verzekerd zijn. Financiële partijen hebben veel geld uitgeleend in tijden dat het goed ging. Daarover hebben ze rente ontvangen.

'Maar nu het slechter gaat, willen ze geen verlies nemen en hoeven ze dat ook niet. De Europese Centrale Bank (ECB) springt bij en neemt hun waardepapieren over om zo de eenheid binnen Europa te bewaken. De financiële markten komen tot rust maar ondertussen wordt het volk boos. Zij betalen de rekening. Het politieke draagvlak voor de Unie verdwijnt.

'De uitspraak van het Duitse hof maakt duidelijk dat de ECB zich op het randje van haar mandaat begeeft. Er moet dus wat veranderen. Merkel en Macron proberen nu de eenheid te forceren met een miljardenplan. Maar als de EU werkelijk democratisch is dan zou het alternatief ook bespreekbaar moeten zijn.

Twitter Thomas Bollen / Twitter Thomas Bollen

Als de EU werkelijk democratisch is dan zou het alternatief ook bespreekbaar moeten zijn

Thomas Bollen

'Het opheffen van de muntunie hoeft ook niet het einde van de Unie te betekenen. Juist deze koers wordt dat steeds schadelijker voor de solidariteit. De methode van bezuinigingen zoals we in Griekenland hebben gezien werkt niet. Deze bezuinigingsdoctrine is sterk in Nederland en geeft ruimte voor een oprukkend nationalisme.

'Een fabeltje als dat van luie krekels en hardwerkende mieren, waarmee Wopke Hoekstra populariteit probeert te winnen, werkt de nationalistisch ingestelde Nederlandse populisten in de hand en zulke focus op alleen de eigen kosten en baten kan funest zijn voor de unie.'

In Europa verkent

In Europa verkent is een rubriek waarin een reconstructie en update wordt gegeven van een thema uit onze afleveringen. In deze rubriek delen meerdere specialisten en ervaringsdeskundigen uit heel Europa hun verhaal of visie met de kijker. De inhoud is actueel tot op het moment van publicatie. In volgende edities blijft de redactie de actualiteit volgen.

NASA / ISS

Een update van onze aflevering vanuit heel Europa