Defensie worstelt met gevaarlijke stoffen en munitie

Opnieuw zijn er bij Defensie veel overtredingen geconstateerd bij het vervoer en de opslag van gevaarlijke stoffen en munitie. Dat blijkt uit het jaarverslag van de controleurs gevaarlijke stoffen van Defensie over afgelopen jaar dat Argos heeft verkregen met de Wet openbaarheid van bestuur. Van de 230 gecontroleerde transporten met gevaarlijke stoffen in 2019 mankeerde er aan 103 iets. In 2019 waren er overtredingen in 107 van de 184 gecontroleerde opslagen met ontplofbare stoffen zoals munitie. 

Argos besteedde vorig jaar ook aandacht aan het onderwerp. Toen bleek dat ondanks inspanningen om de veiligheid te verbeteren het aantal overtredingen was toegenomen in plaats van verminderd. De berichtgeving leidde tot vragen aan Defensie en ongerustheid bij gemeenten met een munitiecomplex binnen hun grenzen. 

‘Dat steeds dezelfde maar ook nieuwe knelpunten en overtredingen worden aangetroffen wordt vooral veroorzaakt door gebrek aan kennis van regelgeving en beschikbaarheid van voldoende, adequaat opgeleid en ervaren personeel’, schrijft de commandant van het Korps Militaire Controleurs Gevaarlijke Stoffen (KMCGS) in zijn jaarverslag. ‘Ook zijn de verantwoordelijkheden bij Defensie nog altijd op een te laag niveau belegd’, aldus de toezichthouder. De afgelopen jaren heeft het KMCGS meerdere niet mis te verstane waarschuwingen gegeven over de mogelijke gevaren. Bijvoorbeeld voor een ‘catastrofaal incident’ met een vliegtuig en over ‘zorgwekkende’ situaties met de opslag van munitie.

Het KMCGS doet al jaren dezelfde aanbevelingen in zijn jaarverslagen. De belangrijkste is ook dit jaar dat personeel dat werkt met gevaarlijke stoffen en munitie goed opgeleid moet zijn. Ook moeten commandanten, leidinggevenden en staffunctionarissen zich bewuster worden van hun verantwoordelijkheden. De regelgeving van Defensie over gevaarlijke stoffen  is bovendien erg ingewikkeld en moet worden vereenvoudigd. Dit is een proces van jaren, maar nog altijd niet rond. 

Defensie erkent dat verbetering heel langzaam gaat. Dit ondanks investeringen in de opleidingscapaciteit.Volgens Defensie schiet de zogehetengovernance tekort. ‘Dit is mede de oorzaak van de herhaalde meldingen van het KMCGS. Er is te weinig regie geweest op de verbetermaatregelen die naar aanleiding van de jaarverslagen zijn genomen. Dit moet beter en hier wordt hard aan gewerkt door een speciaal ingesteld projectteam. Ook voert de Inspectie Veiligheid Defensie momenteel een onderzoek uit.’ 

Een andere belangrijke opgave is de afvoer van grote hoeveelheden niet meer bruikbare en soms tientallen jaren oude munitie. Deze ligt opgeslagen op het munitiecomplex in Coevorden. Al in 2015 constateerden de controleurs van het KMCGS dat deze munitie, waaronder ook zware granaten, moest worden vernietigd om te kunnen voldoen aan de regelgeving. In het laatste jaarverslag over 2019 staat dat er nog nauwelijks iets is afgevoerd.

De zorgen zijn niet alleen procedureel. Het KMCGS waarschuwde in 2017 dat door de opslag van overtollige munitie bij het Defensie Munitiebedrijf op termijn ‘een ongecontroleerd veiligheidsrisico’ zou ontstaan of misschien zelfs al aanwezig was. In hetzelfde jaar werd bovendien duidelijk dat op Coevorden onjuist verpakte springstof lag en dat hier zorgen over waren. ’Vanwege de langdurige opslag neemt de instabiliteit hiervan toe en vormt dit een risico voor zowel de opslag als de behandeling ervan.’ De commandant van het KMCGS noemde dit in het jaarverslag van destijds ‘zorgwekkend’. Volgens Defensie is de springstof inmiddels onderzocht, herverpakt en veilig genoeg om af te voeren. 

Een oud-controleur van het KMCGS die zaterdag aan het woord komt in de uitzending van Argos benadrukt hoe belangrijk het is dat regels worden nageleefd: ‘Munitie is heel simpel, een fout mag niet. Er is geen marge’. Hij vertelt dat in zijn tijd de kwaliteit van oude, soms tientallen jaren oude munitie in Coevorden niet steeds goed werd gemonitord. Hierdoor was onduidelijk in welke staat deze verkeerde. Volgens de oud-controleur is het voor de veiligheid belangrijk om structureel zicht te houden op de kwaliteit van de oude munitie. Hij noemt het ‘niet ondenkbaar’ dat het een keer fout gaat ‘als men het zomaar laat liggen’. ‘Dat is mijn mening. Als deskundige die veertig jaar in de munitiewereld zit. Ik zeg niet dat het daar ongevaarlijk is. Omdat je niet weet wat daar in huis is.’ Ook in rapporten uit 2016 die Argos heeft gezien staat dat er onduidelijkheden waren over het ‘kwaliteitsplan’ voor oude munitie die in Coevorden ligt opgeslagen. 

Argos vroeg aan Defensie hoe dit nu is geregeld. Het hoofd fysieke distributie van het Defensie Munitiebedrijf zegt: ‘We weten bij welke munitiesoorten, waar je op moet letten. Bijvoorbeeld het uitzweten van munitie. Dat wordt in de gaten gehouden. Er gaan munitietechnici naartoe, die dat kunnen beoordelen. Dat is een vorm van kwaliteitsbewaking.’ Het ministerie van Defensie laat in een schriftelijke reactie weten dat er ‘geen sprake is van risico voor de medewerkers of de omgeving’. 

De totale omvang van de munitieberg in Coevorden die moet worden afgevoerd is volgens commandant Ton Huisman van het munitiebedrijf vijfduizend ton. Volgens Defensie lopen er aanbestedingen en is inmiddels een begin gemaakt met de afvoer en vernietiging. De operatie gaat nog zeker vijf tot zeven jaar duren.