Daar kwam recentelijk nog iets bij, iets beroepsmatigs. Wanneer ik probeerde als journalist te laten zien dat het gebeurde, dat ondergraven, in de Verenigde Staten, of hier in Europa in Hongarije of in Polen, klonken er luide stemmen die precies dát diskwalificeerden als ondemocratisch. Die probeerden van het debat over Trump, of Orban of Kaczynsky , een soort enerzijds, anderzijds-ding te maken. Een soort VVD-CDA-discussie: je kan het met de een eens zijn of met de ander.

En die, wanneer je genoemde heren duidde als een bedreiging voor de democratie, heel hard roepen dat je een propagandist bent, een onbetrouwbare vazal van de per definitie foute publieke omroep. MSM, immers.

In dat soort tijden is het héél prettig wanneer er iemand op staat van formidabel intellectueel niveau die de dreiging onderkent en analyseert. Die vervolgens een feilloos instrument aanreikt om in deze moreel verwarrende tijden het roer recht te houden. En die als afsluiting van zijn analyse een tubetje troost voor de gekwelde journalist uit zijn zak tovert.

De avond, op dinsdag 13 november jongstleden, in het Amsterdamse debatcentrum De Balie met Timothy Snyder, bracht precies dat. Snyder, hoogleraar geschiedenis aan Yale en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en Oost-Europa, maakte naam met zijn boek Bloodlands. Daarin combineert hij beide specialisaties in een gruwelijke beschrijving van het slagveld dat Europa was tussen Berlijn en Moskou in de eerste helft van de twintigste eeuw. Veertien miljoen mensen werden er vermoord door Stalin en Hitler. Sindsdien is Snyder in zijn werk steeds verder opgeschoven richting heden, met als laatste resultaat zijn boek The Road to Unfreedom: Russia, Europe, America.

In zijn lezing, gebaseerd op dat boek, gaf Snyder een glashelder beeld van Poetins Rusland, waar het volk, met harde dan wel zachte hand, wordt weggeleid van de democratische beweging die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie leek ingezet. Schetste hij Trumps Amerika waar soortgelijke tendensen waarneembaar zijn – op de vraag van gespreksleider Eelco Bosch van Rosenthal of Trump een fascist is, antwoordde hij: ‘Let me put it this way: he’s not éven a fascist,’ wijzend op het feit dat de president wel een aantal kenmerken vertoont, maar er ook enkele ontbeert, zoals een goed georganiseerde partij en knokploegen op straat. En beschreef hij de middenpositie die Europa inneemt en de verantwoordelijkheid die dat voor ons met zich meebrengt.

Noem hem alarmistisch of een doemdenker, maar doe me een lol: bekijk de lezing of lees het boek. En think again.

Toen het publiek vragen mocht stellen, stond er een mevrouw op met, meen ik, een Russisch accent. Ze had zich gestoord aan de spijkerharde kritiek van Snyder op de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen, die volgens hem rechtstreeks de uitverkiezing van Trump tot gevolg heeft gehad.

‘Want,’ zei de vrouw, ‘met hoeveel verkiezingen heeft Amerika zich al niet bemoeid?’

‘Ah, juist,’ antwoordde Snyder, ‘mag ik een tegenvraag stellen? Vindt u het goed of verkeerd wanneer landen zich inmengen in andermans verkiezingen?’

De vrouw vond het verkeerd.

‘Laten we dan even een stapje terug doen. Laten we even teruggaan naar het ethische uitgangspunt waar het om draait. Namelijk dat je je niet hebt te bemoeien met verkiezingen in andere landen. Van daaruit beoordeel ik wat er gebeurt, en dan zie ik dat Rusland dat recent op grote schaal heeft gedaan in de VS. Dus daar spreek ik me tegen uit.’

Het was het helderste instrument tegen alle whataboutismes die ik de afgelopen tijd in mijn Twittertijdlijn heb zien langskomen. ‘Ja maar hullie doen het ook!’ Ja, en? Vinden we wat ze doen verkeerd? Dan benoemen en veroordelen we het toch?

Probeer het uit. Het werkt.

Tot slot verbond hij deze morele handleiding aan de taak van journalisten. Hij noemt ze de helden van onze tijd en van levensbelang voor het bewaken van de democratie.

Helden lijkt me onzin, althans in het paradijselijke Nederland. Maar zijn oproep om je als journalist niets aan te trekken van al het geroep en geschreeuw over partijdigheid of vooroordeel, over MSM of anderszins, maar steeds die stap terug te blijven doen naar het ethische uitgangspunt en van daaruit te blijven rapporteren wat je denkt te zien: het was balsem voor mijn ziel.