Halbe moet blijven

Neem dit akkefietje in Montenegro, waar aan de vooravond van de NAVO-toetreding een paar Servische groene mannetjes een couppoging deden. De vingerafdrukken van de Russische inlichtingdienst GROe zitten all over the place. En tel daar de Krim en Oost-Oekraïne nog bij op. Dan heb je wel een beetje een beeld van de oorlog die inmiddels allang gevoerd wordt.

Niet met reguliere soldaten maar met groene mannetjes.

Dus was ik heel blij toen de Europese Commissie vorige week haar strategie voor ‘een geloofwaardig vooruitzicht op toetreding voor en een grotere EU-betrokkenheid bij de Westelijke Balkan’ presenteerde. In het kort: als de Balkan-landen aan een heleboel voorwaarden voldoen – corruptiebestrijding, versterking van instituties, oplossen van onderlinge conflicten – kunnen Servië en Montenegro wellicht al in 2025 lid worden en gloort ook voor Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Kosovo en Albanië ergens aan een verre einder de toetreding.

‘Yes!’, luchtvuistte ik op de redactie van Bureau Buitenland, denkend aan mijn eigen ervaringen met al die in Europa teleurgestelde Balkanjongeren, de reportages die we daar over hebben uitgezonden en de gesprekken die we er met ter zake deskundigen over hebben gevoerd. Waaruit een analyse naar voren kwam: om de lieve vrede te bewaren heeft de EU ter plaatse tot nu toe corrupte nationalistische politici gesteund en is teruggeschrokken voor een echte hervormingsagenda. Waardoor de nieuwe generatie op de Balkan elk vertrouwen in Europa kwijt is.

En daarmee is in al die Europese landen de voedingsbodem gelegd voor Groot-Russische, Chinese en Turkse aspiraties in het laatste stuk Europees Oostblok dat nog niet bij de EU hoort. Klaar voor ‘het nieuwe oorlogvoeren’, zoals, wie anders, Caroline de Gruyter uitlegt.

‘Yes!’, dus. Eindelijk gaan we weer terugvechten met dat bij uitstek Europese wapen: het perspectief op toetreding tot een economische en politieke waardengemeenschap die niet alleen politieke vrijheid en democratie, maar ook sociaaleconomische voorspoed belooft.

Mijn luchtvuist was nog niet neergedaald of een dierbare collega ontplofte zowat. Of ze gek geworden waren in Brussel. Uitbreiding! Albanië! Wilden ze soms echt de AfD aan de macht hebben in Duitsland? Hadden we dan niets geleerd van de vorige uitbreiding , die immers veel te snel was gegaan waardoor er nu in het westen geen enkel draagvlak meer is voor nieuwe uitbreiding? En Albanië! Hebben we nog niet genoeg aan Bulgarije en Roemenië?

In de discussie die volgde, leek ik de Gesinnungspolitiker die zijn idealen verabsoluteert: ik hield koppig en sentimenteel vast aan de EU als verlichtingsproject met verplichtingen tegenover dat deel van ons continent dat we zo lang realpolitisch aan zijn lot hebben overgelaten. En weigerde zo de ingewikkelde politieke verantwoordelijkheid onder ogen te zien. Anders zou ik aanvaarden dat de politieke omstandigheden thuis te risicovol zijn voor nieuwe uitbreidingsvisioenen: het zou de anti-EU-sentimenten en het populisme op rechts alleen maar versterken. En uiteindelijk de kans op het uit elkaar vallen van de Unie juist groter maken.

Zo kan je het zien.

I beg to differ.

Ik zou juist niet graag de verantwoordelijkheid nemen voor een nog verder afdrijven van het voormalige Oostblok, zij het dat deel dat al binnen de EU valt of de Balkan. En ik zou graag zien dat politici wel hun verantwoordelijkheid nemen om het Europese project te blijven verdedigen en verbeteren. Om de sociale en democratische kanten te versterken. Om te blijven geloven dat dat het perspectief is dat we ook de Balkan te bieden hebben. Ik zou denken dat je het gevaar voor populistische opstand niet moet bestrijden door je idealen te laten varen, maar door ze te verdedigen.

Dus vind ik het jammer dat Halbe weg moest. Gehavend als hij was, lag er een prachtige kans om juist hem met een duidelijke opdracht het veld in te sturen: blijf, hier en daar, de EU verdedigen. En Halbe weet nu hoe dat moet, fouten toegeven.

Dus was hij de uitgelezen persoon om ze daar in Midden-Europa en de Balkan te vertellen dat we het sinds de val van de muur niet goed hebben gedaan. Dat we de economische agenda die ook in West-Europa de afgelopen decennia het vertrouwen in de EU heeft uitgehold, ook daar niet hebben gecombineerd met een sociale agenda. Waardoor vooral de westerse banken en supermarkten, om er een paar te noemen, geprofiteerd hebben van de uitbreiding. Maar dat we het nu anders gaan doen.

Dat we te laf zijn geweest op de Balkan. Maar dat we nu de rug weer rechten omdat we het grotere gevaar in de smiezen hebben.

Laat ze weten dat ze er bij moeten willen horen.

Precies om wat Halbe nu als geen ander begrijpt: wij hebben, anders dan Rusland, China of Turkije, nog wel een vrije pers die de val van liegende ministers kan bewerkstelligen.